Ένα Έψιλον από μακριά...στο μαντείο της Δωδώνης

Οι ερωτήσεις, που οι προσερχόμενοι για αιώνες προσκυνητές στο μαντείο της Δωδώνης απηύθυναν στους θεούς της, χαράσσονταν σε μικρά ελάσματα μολύβδου. Οι χρηστήριες αυτές επιγραφές συνήθως είναι σύντομα κείμενα με τυποποιημένη σύνταξη, τα οποία πολλές φορές περιλαμβάνουν μόνο το βασικό θέμα το οποίο τους απασχολούσε.

Στη συντριπτική τους πλειοψηφία αυτά τα ιδιωτικά ερωτήματα δεν περιλαμβάνουν αναγνωριστικά στοιχεία, ενώ πολλές φορές

παραλείπεται ακόμα και το όνομα του προσώπου που κατέθεσε το ερώτημα. Μόλις σε εννέα περιπτώσεις οι ίδιοι οι προσκυνητές δηλώνουν την καταγωγή τους.

Μία από τις υποθέσεις που μπορούμε να διατυπώσουμε σήμερα για αυτήν την πρακτική είναι ότι οφείλεται στην πεποίθηση τους για άμεση και προσωπική επαφή με τις μαντικές θεότητες της Δωδώνης -κυρίως τον Δία και τη Διώνη- και επομένως η δήλωση προσωπικών στοιχείων ήταν περιττή.

Πώς επομένως σήμερα αναγνωρίζουμε την καταγωγή αυτών των ανθρώπων; Από τις 4.361 αναγνωσμένες χρηστήριες επιγραφές της Δωδώνης η προέλευση των προσώπων που κατέθεσαν το ερώτημά τους στο μαντείο μπορεί να προσδιοριστεί σήμερα στις 830. Οι περισσότεροι από αυτούς προέρχονται, όπως είναι φυσικό, από την Ήπειρο αλλά και τις γειτονικές περιοχές της Ακαρνανίας και της Θεσσαλίας.

Έχουν επίσης αναγνωριστεί Μακεδόνες, Βιωτοί, Αθηναίοι, Ευβοείς, Κερκυραίοι, Ιλλυριοί αλλά και κάτοικοι πόλεων της Πελοποννήσου, της Ιταλίας και της Σικελίας. Πολύτιμη συνδρομή στην ταυτοποίηση της καταγωγής τους προσφέρει η μελέτη των επιχώριων (τοπικών) αλφαβήτων και των γλωσσικών ιδιωμάτων που χρησιμοποιούσαν οι προσκυνητές καθώς έγραφαν το ερώτημα μόνοι τους ή πιθανόν με κάποια βοήθεια από τους λειτουργούς του ιερού.

Στο χρηστήριο έλασμα Μ379 είναι χαραγμένο ένα ερώτημα το οποίο λόγω της φθοράς του μετάλλου σώζεται αποσπασματικά και για αυτό δεν είναι πλήρως γνωστό το θέμα του ούτε το όνομα του προσώπου που το κατέθεσε. Σε αυτό, τον πιστό απασχολεί κάποιο πρόβλημα σχετικά με χρηματικό ποσό και το συνηθισμένο στα χρηστήρια ελάσματα θέμα της επιλογής της κατάλληλης θεότητας στην οποία πρέπει να απευθυνθεί ώστε να τον βοηθήσει:

[θεὸς τύ]χα· τίνι κα : θ̣[εο͂ν εὐχόμενος]

[καὶ] το͂ν : hε̅ρό̅ο̅ν [- - -]

[τυγχ]άνοι χ̣ρε̅μά[το̅ν - - -]

[- - -]ΑΙΤΑ[- - -];

Η καταγωγή του προσώπου στο συγκεκριμένο ερώτημα αποκαλύπτεται μέσα από μικρές λεπτομέρειες της γραφής στον δεύτερο και τρίτο στίχο. Εκεί ο προσκυνητής χρησιμοποίησε για την αναγραφή του Ε την τοπική παραλλαγή του ελληνικού αλφαβήτου της Σικυώνας, όπου το Ε αναγραφόταν ως Χ με δύο οριζόντιες εφαπτόμενες γραμμές άνω και κάτω (βλ. φωτογραφία).

Η ισχυρή και πλούσια εξάλλου περιοχή της Σικυώνας κοντά στην Κόρινθο είχε κατά την αρχαιότητα σχέσεις -πιθανόν εμπορικές- με την Ήπειρο. Ο φορέας επομένως της γνώσης του τοπικού αλφαβήτου, ο άγνωστος προσκυνητής, ταξίδεψε κάποια στιγμή τον 5ο αι. π.Χ. από την ΒΑ Πελοπόννησο ως τη Δωδώνη, ώστε να ζητήσει τη βοήθεια των θεών της για να αντιμετωπίσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το ζήτημα το οποίο τον απασχολούσε.

Γεώργιος Γεωργούλας, αρχαιολόγος

Χρηστήριο έλασμα, β΄μισό 5ου αι. π.Χ.

Δωδώνη / Π.Ε. Ιωαννίνων

Διαστάσεις: μήκος: 0,028μ. πλάτος:0,02μ.

Αρ. Ευρετηρίου: ΑΜΙ 12480 (Μ379), δημοσιευμένο

Δάκαρης, Σ. Ι., Ι. Βοκοτοπούλου & Α.-Φ. Χριστίδης. 2013. Τα Χρηστήρια Ελάσματα της Δωδώνης των Ανασκαφών του Δ. Ευαγγελίδη, τόμοι Ι-ΙΙ (επιμ. Σ. Τσέλικας), Αθήνα: Βιβλιοθήκη τῆς ἐν Ἀθήναις Ἀρχαιολογικῆς Ἑταιρείας αρ. 285-286.

Δράση «ΕΧΩ ΜΙΑ ΑΠΟΡΙΑ». Στο leptomeries100@gmail.com μπορείτε να στείλετε κάποιο ερώτημα για το πιο πάνω εύρημα-έκθεμα και ο/η αρχαιολόγος συντάκτης/τρια του λήμματος θα σας απαντήσει με περισσότερες πληροφορίες σε εύθετο χρόνο. Ευχαριστούμε για τη συμμετοχή σας!

Πηγή: Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων

Από το amfipolinews