Νόμος 4000 - Τεντιμποϊσμός

 Το 1958 θα εφαρμοστεί για πρώτη φορά ένας νόμος που τάραξε την ελληνική κοινωνία επί πολλά χρόνια. Η τότε κυβέρνηση Καραμανλή θα ψηφίσει τον περίφημο νόμο περί τεντυμποϊσμού, δηλ. το Νόμο 4000. Σύμφωνα με αυτόν οι νεαροί ταραχοποιοί που κατηγορούνταν για το αδίκημα της εξύβρισης θα τιμωρούνταν αφού συλλαμβάνονταν με κούρεμα (τους έπαιρναν τα μαλλιά με την ψιλή) και σκίσιμο των ρεβέρ στα παντελόνια τους.

Το ημερολόγιο έγραφε

4 Σεπτεμβρίου του 1958 όταν η φοβερή αυτή παιδαγωγική διάταξη πρωτοεφαρμόστηκε σε τέσσερις τεντυμποϊς. Οι αστυνομικοί κούρεψαν με την ψιλή τα αγόρια, έσκισαν τα ρεβέρ και τους διαπόμπευσαν ρίχνωντας τους στον δρόμο υποχρεώνοντας τους να κρατάνε μια πινακίδα που έγραφε "Είμαι τεντυμποις γιατί γιάουρτωσα μια γυναίκα". Η διαδικασία υπήρξε αμφιλεγόμενη και δίχασε την ελληνική κοινωνία για χρόνια για τον παιδευτικό της ρόλο.

Σκοπός της πολιτείας ήταν η σύμμορφωση, η πειθαρχία και ο παραδειγματισμός των νέων απέναντι σε απρεπείς συμπεριφορές των συνομιλίκων τους. Μιλάμε βέβαια για μια εποχή που η νεολαία έχει αρχίζει να αμφισβητεί γενικώς τηνκοινωνία και τους θεσμούς της. Ο όρος τεντυμποις άλλωστε προέρχεται από την αγγλική έκφραση teddy boy, όρος με τον οποίο στην Αγγλία χαρακτηρίζονταν τότε οι νέοι με ακριβό ή μοντέρνο ντύσιμο και κούρεμα. Στην μεταπολεμική και μετεμφυλιακή Ελλάδα βέβαια όλα αυτά είναι σχετικά αλλά η αμφισβήτηση υπήρξε και εδώ κομματάκι ανησυχητική για την συντηριτική κοινωνία της εποχής. Το γιαουρτάκι που έπεφτε (κυρίως σε δασκάλους) άρχισε να γίνεται μόδα και μέτρο έκφρασης αυτής αντίδρασης και ο συγκεκριμένος Νόμος θεωρήθηκε ότι θα νουθετούσε τη νεολαία της εποχής.

Χαρακτηριστική αναπαράσταση αυτής της αμφιβόλου εκπαιδευτικής διαδικασίας υπάρχει βέβαια στην ταινία του Γιάννη Δαλιανίδη "Νόμος 4000". Εκεί ο σκηνοθέτης παίζει με αυτό το ρεύμα αμφισβήτησης και ανησυχίας της νεολαίας, που ισσοροπεί ανάμεσα στην ανεμελιά, την αθώα πλάκα, την παραβατικότητα, την ηθική της εποχής. Υπάρχει βέβαια μια ολόκληρη σκηνή αναπαράστασης αυτού του Νόμου. Για τον Δαλιανίδη ο Νόμος 4000 υπήρξε πρόεκταση μιας παλιότερης επιτυχίας του, που το 1961 σόκαρε με την τόλμη της για ελληνική ταινία. Ήταν ο "Κατήφορος". Έχοντας σαν βασική επιρροή τους Ζαβολιάρηδες του Μαρσέλ Καρνέ ο Δαλιανίδης χτίζει ένα σκληρό πορτραίτο για τη νεολαία της εποχής.

Παρά την τόλμη της και στην μια και στην δεύτερη ταινία, όπως γενικά ισχύει στον εμπορικό ελληνικό κινηματογράφο της περιόδου 1950-1970 λειτουργούν ακλόνητα στερεότυπα και ηθογραφικές φιγούρες της εποχής. Για το ζήτημα της νεολαίας πάντως έχει ενδιαφέρον με ποιον τρόπο υπήρξε προσέγγιση και ανάλυση στα μέτρα της εποχής. Ζώντας σε ένα περιβάλλον κατά κύριο λόγο αστικό με τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές ανησυχίες και ανισότητες της εποχής είναι σαφές πως τέτοια φαινομενα βρίσκουν αιτία εκδήλωσης. Υπάρχει βέβαια και η ανάποδη πλευρά. Παρά τον προσδιορισμό και την εμφάνιση του τεντυμποισμού ωστόσο η αμφισβήτηση και η αντίδραση που υπήρξε συγκριτικά με την υπόλοιπη νεολαία της Δύσης ήταν εμφανώς περιορισμένη ή σε αναντίστοιχο βαθμό τελοσπάντων. Σημειώνει ο Γιάννης Πετρίδης πάνω σε αυτό και σε σχέση με τα πρώτα χρόνια που ξεκίνησε το ραδιόφωνο (μην ξεχνάμε πως η ροκ εν ρολ μουσική υπήρξε λάβαρο αυτής της αμφισβήτησης) :

"Τη στιγμή που στο εξωτερικό συνέβαινε μια πραγματική μουσική επανάσταση, στη χώρα μας, τους «γιεγιέδες» τους είχαν εντάξει στις ταινίες σαν καρικατούρα μιας εποχής. Ναι, υπήρχε ο νόμος 4000 περί τεντυμποϊσμού και τα γιαουρτώματα και ο χλευασμός σε όποιον τολμηρό έβγαινε με κυκλοφορήσει με μακριά μαλλιά στην Αθήνα. Οι χίπις ατύχησαν στη χώρα μας στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’60, να συμπέσουν με τη δικτατορία. Δεν μαθαίναμε τίποτα εδώ…

 

Τις αναστατώσεις τις κοινωνικοπολιτικές στην Αμερική, με τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, τις εξεγέρσεις, δεν τις μαθαίναμε. Δούλευα στη Music Box και ήμουν συνδρομητής σε μουσικά περιοδικά από τις ΗΠΑ, που έπαψαν να μου έρχονται επειδή τα λογόκρινε το καθεστώς, για λόγους ασύλληπτους, π.χ. επειδή ένα από αυτά είχε εξώφυλλο τον Gary Packett και τους Union Gap ντυμένους στρατιωτικά και γελοιοποιούσε λέει το στρατό. Τα κείμενα τα στέλναμε στο Υπουργείο Τύπου να τα εγκρίνει η επιτροπή λογοκρισίας… Ωστόσο, τίποτε από τα σπουδαία πράγματα που συνέβαιναν έξω, ακόμη και οι Beatles, δεν έφτασαν στην Ελλάδα στην ώρα τους. Και θυμίζω βέβαια και τα γεγονότα της συναυλίας των Rolling Stones στην Ελλάδα, που διακόπηκε. Ήταν 4 μέρες πριν το πραξικόπημα… Αυτά αποτέλεσαν προάγγελο του τι έμελλε να συμβεί."

ΥΓ: Για την ιστορία να αναφέρουμε πάντως πως το 1958 που εφαρμόστηκε ο Νόμος 4000 κυκλοφόρησε μια ταινία που επέδρασε καταλυτικά στη νεολαία της εποχής (τουλάχιστον στα κοριτσούδια). "Το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο" παρουσιάζει ένα κολλέγιο θηλέων της μεγαλοαστικής τάξης. Οι νεαρές μαθήτριες του σπάνε πλάκα με τους καθηγητές τους με την ανοχή τους αλλά και την οικονομική ισχύ των γονιών τους. Μέχρι που θα έρθουν οι αεροπλανικές σφαλιάρες του καθηγητή Φλωρά...

Αξίζει να αναφερθεί ότι ο Νόμος 4000 καταργήθηκε το 1983. Η τελευταία φορά που εφαρμόστηκε ήταν το 1981.

Από το to-paliatzidiko