Τα βίαια και αιματηρά "venationes", τα κυνήγια ζώων της Αρχαίας Ρώμης

Μωσαϊκό που απεικονίζει δημοφιλείς μορφές ψυχαγωγίας στην αρχαία Ρώμη, συμπεριλαμβανομένων των venationes

Αιμοδιψή πλήθη απολάμβαναν τα venationes και παρακολουθούσαν τη μαζική σφαγή ζώων όπως λιοντάρια, ελέφαντες και αρκούδες.

Στην αρχαία Ρώμη, η έξοδος κάποιου θεωρούνταν πολύ καλύτερη αν κατέληγε σε ένα venatio, τις μάχες που, συνήθως, διεξάγονταν στο Κολοσσαίο ή τον Μεγάλο Ιππόδρομο. Αυτές οι μάχες ήταν μεταξύ ζώων, όπως λιοντάρια, αρκούδες και ιπποπόταμοι, ενώ άλλες φορές, αντίπαλοί τους ήταν οι venatores, ένοπλοι πολεμιστές.

Οι πληβείοι και οι πατρίκιοι που γέμιζαν το Κολοσσαίου δεν ήταν οι μόνοι που απολάμβαναν τέτοια αιματηρά γεγονότα. Μερικοί αυτοκράτορες ήταν τόσο παθιασμένοι με τα venationes που οργάνωσαν θεάματα που διαρκούσαν περισσότερες από 100 ημέρες. Σε ένα μάλιστα από αυτά, σκοτώθηκαν 500 λιοντάρια.

Αυτή είναι η ιστορία του venatio, του φρικτού, βάναυσου και αιματηρού κυνηγιού ζώων που γοήτευε τους αρχαίους Ρωμαίους.
 

Οι απαρχές

 

Χαρακτικό του 17ου αιώνα που απεικονίζει venatio μέσα στο Κολοσσαίο

Το κοινό στην αρχαία Ρώμη ήταν εξοικειωμένο με το αίμα. Για πολλά χρόνια παρακολουθούσαν αγώνες με άρματα και μονομάχους. Δεν αποτελεί λοιπόν έκπληξη το γεγονός ότι ήταν εξίσου ενθουσιασμένο με το venatio, που σημαίνει κυνήγι άγριων ζώων ή απλά κυνήγι.

Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, τα venationes ξεκίνησαν το 252 π.Χ.. Ο Ρωμαίος συγγραφέας, φυσιοδίφης, φυσικός φιλόσοφος, στρατιωτικός και ναυτικός διοικητής των πρώτων χρόνων της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και φίλος του αυτοκράτορα Βεσπασιανού, Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, περιγράφει ένα venatio που περιελάμβανε ελέφαντες που είχαν πιαστεί κατά τον Α' Καρχηδονιακό Πόλεμο.

Ωστόσο, φαίνεται ότι οι ελέφαντες του Πλίνιου δεν σκοτώθηκαν, απλά εμφανίστηκαν στην σκηνή. Άλλωστε, οι περισσότεροι Ρωμαίοι δεν είχαν δει ποτέ ξανά ελέφαντα. Αυτά τα ζώα, μπορεί κάποιες φορές να χρησιμοποιήθηκαν στον πόλεμο, αλλά για έναν άμαχο ήταν εντελώς ξένα.

Ο Ρωμαίος ιστορικός Τίτος Λίβιος προτείνει ότι το πρώτο venatio έγινε περίπου έναν αιώνα αργότερα, το 185 π.Χ. -μετά τον Β' Καρχηδονιακό Πόλεμο. Έπειτα, ο Ρωμαίος στρατηγός Μάρκος Φούλβιος (Marcus Fulvius Nobilior) γιόρτασε τις νίκες του στην Ελλάδα διοργανώνοντας ένα κυνήγι επί σκηνής.

"Για πρώτη φορά διεξήχθη αθλητικός διαγωνισμός στη Ρώμη", έγραψε ο Τίτος Λίβιος. "Οργανώθηκε κυνήγι επί σκηνής στο οποίο τα θηράματα ήταν τα λιοντάρια και οι πάνθηρες".

Η εποχή του venatio ήταν κοντά.

Τα ζώα της αρένας και οι άνδρες που τα μάχονταν

 

Μωσαϊκό που απεικονίζει τη μεταφορά εξωτικών ζώων

Για να διασκεδάσουν τις μάζες, οι Ρωμαίοι άρχοντες ζητούσαν εξωτικά ζώα από όλη την αχανή αυτοκρατορία. Μαζεύτηκαν λιοντάρια, πάνθηρες και ελέφαντες από την Βόρεια Αφρική, αρκούδες από τη Σκωτία, την Ουγγαρία και την Αυστρία, τίγρεις από την Περσία και κροκόδειλοι και ρινόκεροι από την Ινδία.

Η συλλογή των ζώων ήταν δύσκολη και επικίνδυνη. Στην τελική, τα ζώα έπρεπε να μεταφερθούν στη Ρώμη ζωντανά. Ο αρχαίος Έλληνας ποιητής Οππιανός περιέγραψε ένα τέτοιο κυνήγι αρκούδων: τα σκυλιά κυνηγούσαν το ζώο, σαλπιγκτές το μπέρδευαν και οι κυνηγοί το έπιαναν σε δίχτυ. Αυτό ήταν το πιο επικίνδυνο μέρος του κυνηγιού, έγραψε ο Οππιανός, "γιατί εκείνη τη στιγμή, η αρκούδα πάλευε με νύχια και δόντια". Επίσης, οι κυνηγοί χρησιμοποιούσαν λάκκους: προσέλκυαν ένα ζώο -μια τίγρη ή ένα λιοντάρι- σε έναν λάκκο με δόλωμα και, όταν το ζώο πηδούσε μέσα, κατέβαζαν ένα κλουβί για να το πιάσουν.

Πίσω στη Ρώμη, τα ζώα ανταγωνίζονταν άλλα ζώα, ή, μερικές φορές, και ανθρώπους.

Οι περισσότεροι μελετητές διαφοροποιούν δύο τύπους μάχης μεταξύ ζώων στη Ρώμη. Το ένα ήταν παραστάσεις με ένοπλους άντρες που αγωνίζονταν με άγρια θηρία. Ωστόσο, οι Ρωμαίοι έριχναν και ανθρώπους που είχαν καταδικαστεί σε θάνατο σε μια αρένα όπου υπήρχε μια θυμωμένη αρκούδα ή μια τίγρης -μια ιδέα που είχαν πάρει από τους Καρχηδόνιους.

Ποιοι ήταν οι άντρες που πολεμούσαν τίγρεις, λιοντάρια και αρκούδες;

 

Ένας venatore με μια τίγρη

Οι venatores είχαν πολλά κοινά με τους μονομάχους της Ρώμης. Όπως οι μονομάχοι, ήταν συνήθως σκλάβοι, εγκληματίες ή με σύμβαση για να πολεμήσουν. Όμως θεωρούνταν ακόμη χειρότεροι από τους μονομάχους -που συχνά ανήκαν στην κατώτερη βαθμίδα της κοινωνίας.

Ωστόσο, όπως και οι μονομάχοι, οι venatores εκπαιδεύτηκαν για να μάχονται άγρια ζώα. Προτού κάνουν το ντεμπούτο τους, παρακολουθούσαν μαθήματα σε ένα ludus, δηλαδή μια επαγγελματική σχολή μάχης. Σε αντίθεση με όσους είχαν καταδικαστεί σε θάνατο, σε αυτούς επέτρεπαν όπλα ώστε να αμύνονται.

Αρχικά, τα ζώα ήταν αλυσοδεμένα έτσι ώστε οι venatores να μπορούν να τα σκοτώνουν εύκολα. Όμως, μέχρι το 100 π.Χ., τα ζώα είχαν συχνά τη δυνατότητα να περιφέρονται ελεύθερα. Αυτό οδήγησε στην κατασκευή ψηλών τοιχωμάτων στο Κολοσσαίο -ώστε τα ζώα να μην μπορούν να ανέβουν από την αρένα και να επιτεθούν στο κοινό.
 

Στον αιματηρό κόσμο των venationes

 

Ο τρόπος που οραματίστηκε το Κολοσσαίο ένας καλλιτέχνης του 20ου αιώνα

Οι Ρωμαίοι διεξήγαγαν venatio για πολλούς διαφορετικούς λόγους. Μερικές φορές, ήταν προς τιμή μιας θεότητας, όπως η θεά του κυνηγιού Ντιάνα, άλλες για να γιορτάσουν κάποια επέτειο, όπως μια νίκη. Συχνά, τα venationes σηματοδότησαν μια μνημειακή περίσταση, όπως έναν γάμο, μια κηδεία ή την αναγόρευση ενός αυτοκράτορα.

Περίπου το 80 μ.Χ., οι Ρωμαίοι είχαν κάτι μεγάλο για να γιορτάσουν, τα εγκαίνια του Κολοσσαίου. Ο αυτοκράτορας Τίτος επέβλεψε την εκδήλωση, η οποία περιελάμβανε ένα τεράστιο venatio που διήρκεσε για περισσότερες από 100 ημέρες. Οι Ρωμαίοι επευφημούσαν καθώς, πάνω από 9.000 ζώα σφαγιάζονταν κατά τη διάρκεια των κυνηγιών.

 

Ρωμαϊκό νόμισμα που απεικονίζει μια μάχη μεταξύ ενός πολεμιστή και ενός κάπρου

Ο Τραϊανός, ο οποίος έγινε αυτοκράτορας το 98 μ.Χ., ήθελε να σπάσει το ρεκόρ του Τίτου. Το venatio του, που οργανώθηκε προς τιμή της συντριπτικής νίκης της Ρώμης επί τους Δάκες, διήρκεσε περισσότερες από 120 ημέρες και σφαγιάστηκαν 11.000 ζώα -περισσότερα από 90 ζώα την ημέρα, για τρεις συνεχείς μήνες!

Κάποιοι ηγέτες απολάμβαναν να συμμετέχουν και οι ίδιοι στα venations. Ο Κόμμοδος, ο οποίος κυβέρνησε τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από το 177 μέχρι τη δολοφονία του το 192 μ.Χ., ήταν γνωστός ως μονομάχος και ερασιτέχνης venatore. Χυνόταν ανυπόμονος στην αρένα και του άρεσε να βρίσκει "δημιουργικούς" τρόπους θανάτωσης των ζώων. Για παράδειγμα, για να σκοτώνει τις στρουθοκαμήλους, εφηύρε ένα βέλος σε σχήμα ημισέληνου και τα πλήθη παραληρούσαν βλέποντας τα ακέφαλα πουλιά να τρέχουν.

 

Προτομή του αυτοκράτορα Κόμοδου που φοράει κράνος φτιαγμένο από τομάρι λιονταριού

Άλλοι αυτοκράτορες το προχώρησαν περισσότερο. Ο Σεπτίμιος Σευήρος, ο οποίος κυβέρνησε από το 193 ως το 211 μ.Χ., προσπάθησε να ξεπεράσει τους προκατόχους του και το 204 μ.Χ. κατασκεύασε ένα γιγαντιαίο πλοίο -πιθανώς μέσα στον Μεγάλο Ιππόδρομο- το οποίο διέλυσαν για να απελευθερωθούν αρκούδες, λιοντάρια, λεοπαρδάλεις, στρουθοκάμηλοι, γαϊδούρια και βίσονες.

Ο αυτοκράτορας Πρόβος (276 ως 282 μ.Χ.) οργάνωσε ένα παρόμοιο venatio. Ο Πρόβος διέταξε να καλύψουν το δάπεδο του Μεγάλου Ιπποδρόμου με θάμνους και δέντρα για να μοιάζει με κατάφυτο δάσος. Στη συνέχεια απελευθέρωσε κάμποσα εξωτικά ζώα και κάλεσε το κοινό να κατέβει από τις θέσεις του και να συμμετάσχει στο κυνήγι. Όποιο πλάσμα έπιαναν, τους επιτρεπόταν να το πάρουν στο σπίτι και να το φάνε. Όταν αυτό ολοκληρώθηκε, ο Πρόβος μετέφερε τον εορτασμό στο Κολοσσαίο, όπου εκτέθηκαν, κυνηγήθηκαν και σκοτώθηκαν εκατοντάδες λιοντάρια.

Το τέλος των κυνηγιών της Αρχαίας Ρώμης

 

Μωσαϊκό του 3ου αιώνα που απεικονίζει σκοτωμένα άγρια ζώα κατά τη διάρκεια ενός κυνηγιού

Μέχρι τον 3ο και 4ο αιώνα, η δημοτικότητα των κυνηγιών της αρχαίας Ρώμης είχε αρχίσει να πέφτει. Αυτό συνέβη για διάφορους λόγους.

Για αρχή, δυσκολεύονταν να βρουν τους "αστέρες" των παραστάσεων, τα ζώα. Για παράδειγμα, το 248 μ.Χ., για τον εορτασμό των 1000 χρόνων της Ρώμης, συμμετείχαν -μόλις- 32 ελέφαντες, 10 άλκες, 10 τίγρεις, 60 εξημερωμένα λιοντάρια, 30 ήρεμες λεοπαρδάλεις, 10 ύαινες, 6 ιπποπόταμοι, 10 καμηλοπαρδάλεις και ένας ρινόκερος. Αν και μιλάμε για έναν εντυπωσιακό αριθμό, κάτι παραπάνω από αρκετό για να γεμίσει έναν σύγχρονο ζωολογικό κήπο, δεν είναι και τόσο φανταχτερός σε σύγκριση με τα χιλιάδες ζώα που σκοτώνονταν κάποτε προς τέρψη της Ρώμης.

Η Ρώμη δεν είχε πλέον τα οικονομικά ή τη στρατιωτική δύναμη να μαζέψει εξωτικά ζώα από κάθε γωνιά της αυτοκρατορίας της.

Επιπλέον, τα κοινωνικά ήθη άλλαζαν. Η χριστιανική εκκλησία είχε αρχίσει να ασκεί μεγαλύτερη επιρροή στη Ρώμη. Το 404 μ.Χ., κάποιος μοναχός ονόματι Τηλέμαχος πήδηξε στην αρένα για να σταματήσει μερικούς μονομάχους που πολεμούσαν μεταξύ τους. Ο ίδιος σκοτώθηκε και ο αυτοκράτορας Ονώριος απαγόρευσε τις μονομαχίες.

Για λίγο καιρό μετά, οι Ρωμαίοι συνέχισαν να χρησιμοποιούν τα ζώα στα venationes, αλλά η αιματοχυσία των πρώτων αιώνων είχε μειωθεί. Οι Ρωμαίοι δεν είχαν πλέον την όρεξη -ή τον προϋπολογισμό- να σφαγιάζουν χιλιάδες ζώα σε διάστημα 100 ημερών.

 

Ωστόσο, τα venationes συνεχίστηκαν μέχρι και τον 7ο αιώνα. Οι αρχαιολόγοι αποκάλυψαν σκηνές κυνηγιού σε μωσαϊκά, κεραμικά, ασημικά και άλλα αντικείμενα, αποδεικνύοντας ότι το θέμα παρέμεινε δημοφιλές στους Ρωμαίους.

Μέχρι τη στιγμή που η εποχή των venationes τελείωσε, οι Ρωμαίοι είχαν αλλάξει για πάντα την οικόσφαιρα της περιοχής που βρισκόταν υπό τον έλεγχό τους, από την Βόρεια Αφρική μέχρι την Μέση Ανατολή και από τις ακτές της Μεσογείου μέχρι την Ευρώπη. Σφαγίασαν δεκάδες ζώα και οδήγησαν πολλά είδη σε μερική -ή και ολική- εξαφάνιση, ενώ μετέτρεψαν τεράστιες εκτάσεις γης σε ερήμους.

Μεταξύ των ζώων που οι Ρωμαίοι εξαφάνισαν ή σχεδόν εξαφάνισαν είναι το ευρωπαϊκό άγριο άλογο, ο ευρασιατικός λύγκας, ο ελέφαντας της Βόρειας Αφρικής, το λιοντάρι της Μπαρμπαριάς και πολλά άλλα. Οι Ρωμαίοι προκάλεσαν τον μεγαλύτερο μαζικό θάνατο από την εποχή που εξαφανίστηκαν τα μαμούθ και οι μαστόδοντες.

Εν τω μεταξύ, η ταχεία εδαφική επέκταση των Ρωμαίων σε συνδυασμό με οικολογικά ανεύθυνες γεωργικές πρακτικές σήμαινε ότι ολόκληρες περιοχές μετατράπηκαν από εύφορες και καταπράσινες σε ξηρές και ερημικές. Η μαζική αποψίλωση και η λεηλασία των φυσικών πόρων άφησε περιοχές όπως η Σικελία και το μεγαλύτερο μέρος της Βόρειας Αφρικής σχετικά άγονες με τρόπους που παραμένουν μέχρι σήμερα.

από: ati

Από το 3otiko