 |
| Γκντανσκ |
Ο Φρανκ Μάισλερ (Frank Meisler) πέθανε τον Μάρτιο του 2018 σε ηλικία 92 ετών. Ο διεθνούς φήμης αρχιτέκτονας και γλύπτης εμπλούτισε τον κόσμο με τα κτίριά του και τα έργα τέχνης. Δεν ξέχασε όμως ποτέ πώς γλίτωσε από τον θάνατο, όσους έκαναν το ταξίδι μαζί του και όσους το έκαναν δυνατό, αφήνοντας πίσω του ένα αξιόλογο έργο για να μην ξεχαστεί ποτέ.
Τον Αύγουστο του 1939, ο Μάισλερ ήταν ένα φοβισμένο αγόρι 13 ετών. Ως Εβραίος δεν ήταν πλέον ασφαλής στην πατρίδα του, την Ελεύθερη Πόλη του Ντάντσιγκ (το σημερινό Γκντανσκ στην Πολωνία), έναν γερμανικό θύλακα που είχε ασπαστεί τον ναζισμό. Υπήρχαν αντιεβραϊκές ταραχές και η Μεγάλη Συναγωγή της πόλης είχε καταληφθεί και κατεδαφιστεί. Οι γονείς του, απελπισμένοι, ζήτησαν να φύγει ο μικρός Μάισλερ από την πόλη με το Kindertrasport (στα γερμανικά σημαίνει μεταφορά των παιδιών), μια επιχείρηση μεταφοράς και διάσωσης, κυρίως προς τη Μεγάλη Βρετανία, περισσότερων από 10.000 παιδιών (τα πιο πολλά από τα οποία ήταν Εβραιόπουλα) από τη Γερμανία, την Αυστρία, την Τσεχοσλοβακία και την Πολωνία λίγο πριν το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Μάισλερ διέφυγε στο Ηνωμένο Βασίλειο. 70 αργότερα, το 2009, θα επέστρεφε στη γενέτειρά του με ένα μνημείο που είναι αφιερωμένο στα παιδιά του Kindertransport και σε όσους είχαν κάνει τη σωτηρία τους δυνατή.
Ο σιδηροδρομικός σταθμός στο Ντάντσιγκ ήταν η αρχή ενός ταξιδιού με τρένο που θα πήγαινε τον Μάισλερ, μαζί με άλλα 14 παιδιά Εβραίων, από την πόλη τους στην καρδιά της ναζιστικής Γερμανίας, το Βερολίνο. Από εκεί, θα διέσχιζαν την Γερμανίας προς το ολλανδικό λιμάνι του Ρότερνταμ, απ όπου θα περνούσαν με βάρκα στην Αγγλία, όπου ένα άλλο τρένο θα τους πήγαινε στο σταθμό Liverpool Street του Λονδίνου και θα ξεκινούσε η νέα τους ζωή. Ο Μάισλερ δημιούργησε μνημεία και για τα τέσσερα μέρη, συν το Αμβούργο.
Η απόδραση του Μάισλερ δεν έγινε νωρίς. Την 1η Σεπτεμβρίου του 1939, η ναζιστική Γερμανία εισέβαλε στην Πολωνία, και, δύο ημέρες αργότερα, η Βρετανία και η Γαλλία κήρυξαν τον πόλεμο εναντίον της. Τρεις μέρες μετά την διαφυγή του, οι γονείς του συνελήφθησαν και κρατήθηκαν στο γκέτο της Βαρσοβίας. Θα πέθαιναν αργότερα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς. Ανόδοχος του Μάισλερ ήταν η γιαγιά του που ζούσε στο Λονδίνο. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ. Όταν ολοκλήρωσε τη θητεία του στη RAF, ξεκίνησε την καριέρα του στην αρχιτεκτονική, βοηθώντας στην κατασκευή του αεροδρομίου Χίθροου. Το 1960 μετανάστευσε στο Ισραήλ και πέρασε το υπόλοιπο της καριέρας του εκεί -όπου άνθισε η τέχνη του.
Το 2006, αποκαλύφθηκε στο Λονδίνο το πρώτο γλυπτό Kindertransport του Μάισλερ και, την επόμενη δεκαετία, ακολούθησαν και άλλα, συμπεριλαμβανομένου του The Departure στο σιδηροδρομικό σταθμό του Γκντανσκ το 2008.
Μετά το Ντάντσιγκ, επόμενος σταθμός ήταν το Βερολίνο.
Βερολίνο
Το γλυπτό στο Βερολίνο έχει δύο όψεις. Δύο παιδιά που αντιπροσωπεύουν όσα σώθηκαν και πέντε για όσα δολοφονήθηκαν. Η απόχρωση του μπρούτζου για τα δύο κομμάτια είναι αισθητά διαφορετική. Λαμπερός για όσα έζησαν, σκοτεινός για όσα πέθαναν. Σχεδόν 10.000 έζησαν.
Τον Νοέμβριο του 1938 ένα τεράστιο πογκρόμ κατά των Γερμανο-Εβραίων, το οποίο έγινε γνωστό ως Kristallnacht (Νύχτα των Κρυστάλλων) -και σημαίνει αυτό ακριβώς, δηλαδή τη νύχτα που οι δρόμοι γέμισαν κρύσταλλα-, επίσπευσε μια αντιπροσωπεία στον Βρετανό Πρωθυπουργό. Τα μέλη του Κινήματος για τη Φροντίδα των Παιδιών από τη Γερμανία, γνωστό αργότερα ως Κίνημα Παιδιών Προσφύγων, δεσμεύτηκαν να χρηματοδοτήσουν όλα τα παιδιά όσο έμεναν στο Ηνωμένο Βασίλειο και να χρηματοδοτήσουν επιπλέον τη μελλοντική τους μετανάστευση. Μέσα σε μια εβδομάδα από τη στιγμή που η κυβέρνηση συμφώνησε να δεχτεί τα παιδιά, είχαν εξασφαλιστεί -με εκκλήσεις μέσω ραδιοφώνου- 500 ανάδοχα σπίτια. Το Kindertransport είχε ενεργοποιηθεί.
Δημιουργήθηκε ένα δίκτυο στη Γερμανία και τα παιδιά επιλέχθηκαν από εκείνες τις οικογένειες που κρίθηκαν περισσότερο σε άμεσο κίνδυνο. Παραδόξως, η πρώτη μεταφορά 200 παιδιών έφτασε στην Αγγλία μόλις τρεις μήνες μετά την Kristallnacht. Η πλειοψηφία αυτών των παιδιών ήταν από εβραϊκά ορφανοτροφεία που κάηκαν από τους Ναζί.
Δημιουργήθηκε ένα δίκτυο στη Γερμανία και τα παιδιά επιλέχθηκαν από εκείνες τις οικογένειες που κρίθηκαν περισσότερο σε άμεσο κίνδυνο. Παραδόξως, η πρώτη μεταφορά 200 παιδιών έφτασε στην Αγγλία μόλις τρεις μήνες μετά την Kristallnacht. Η πλειοψηφία αυτών των παιδιών ήταν από εβραϊκά ορφανοτροφεία που κάηκαν από τους Ναζί.
Στο Βερολίνο τοποθετούνται τακτικά λουλούδια πάνω και γύρω από το μνημείο, με τα περισσότερα από αυτά στο σκοτεινό του μέρος.
Στη συνέχεια, Αμβούργο.
Αμβούργο
Στο Αμβούργο, ο Μάισλερ συνέχισε την οπτική μεταφορά των διαφορετικών μοιρών που βίωσαν τα παιδιά από το 1938 και μετά. Τα δύο τυχερά -πάλι σε πιο ανοιχτό χάλκινο- πάνε στην αντίθετη κατεύθυνση από τα άλλα, των οποίων οι βαλίτσες είναι πεταμένες στο έδαφος καθώς βαδίζουν προς το τρένο που θα τους μεταφέρει στον θάνατο. Ένα κορίτσι είναι απρόθυμο να αποχωριστεί τη φίλη του, αλλά ένα μεγαλύτερο αγόρι το απομακρύνει ήπια. Αν και αυτό δε συνέβη στην πραγματικότητα, ίσως, αυτές οι συγκινητικές εικόνες είχαν σχηματιστεί στο μυαλό του Μάισλερ πολλά χρόνια πριν από τα γλυπτά.
Αρχικά, τα παιδιά του Kindertransport μεταφέρθηκαν στη Γερμανία και την Αυστρία. Πολλά, καθ' οδόν για τους διάφορους προορισμούς, είχαν ξεκινήσει το ταξίδι τους από -ή περνούσαν από- το Αμβούργο. Όταν τον Μάρτιο του 1939 οι Ναζί εισέβαλαν στην Τσεχοσλοβακία, το Kindertransport εξελίχθηκε βιαστικά για να συμπεριλάβει παιδιά από εκεί και την Πολωνία -όπου ζούσε ο Μάισλερ.
Τα μεγαλύτερα παιδιά πρωτοστατούσαν καθοδηγώντας τα μικρότερα. Ακόμη και μετά την άφιξη του Μάισλερ στην Αγγλία, ο πόλεμος θα διαρκούσε άλλα έξι χρόνια. Αυτό ήταν αρκετό για μερικά από αυτά τα μεγαλύτερα να βοηθήσουν στην πολεμική προσπάθεια. Άλλα υπηρέτησαν στις ένοπλες δυνάμεις, άλλα έγιναν νοσηλευτές και εργάτες.
Αρχικά, τα παιδιά του Kindertransport μεταφέρθηκαν στη Γερμανία και την Αυστρία. Πολλά, καθ' οδόν για τους διάφορους προορισμούς, είχαν ξεκινήσει το ταξίδι τους από -ή περνούσαν από- το Αμβούργο. Όταν τον Μάρτιο του 1939 οι Ναζί εισέβαλαν στην Τσεχοσλοβακία, το Kindertransport εξελίχθηκε βιαστικά για να συμπεριλάβει παιδιά από εκεί και την Πολωνία -όπου ζούσε ο Μάισλερ.
Τα μεγαλύτερα παιδιά πρωτοστατούσαν καθοδηγώντας τα μικρότερα. Ακόμη και μετά την άφιξη του Μάισλερ στην Αγγλία, ο πόλεμος θα διαρκούσε άλλα έξι χρόνια. Αυτό ήταν αρκετό για μερικά από αυτά τα μεγαλύτερα να βοηθήσουν στην πολεμική προσπάθεια. Άλλα υπηρέτησαν στις ένοπλες δυνάμεις, άλλα έγιναν νοσηλευτές και εργάτες.
Προς το παρόν όμως, έπρεπε να φτάσουν εκεί. Το επόμενο βήμα σε πολλά από τα ταξίδια τους -όπως και του Μάισλερ- ήταν η Ολλανδία.
Ολλανδία
Ο Μάισλερ είχε ήδη λάβει νέα ταυτότητα. Εκτός από τα στοιχεία, η κάρτα έφερε το μήνυμα, "Αυτό το έγγραφο ταυτότητας εκδίδεται με την έγκριση της Κυβέρνησης της Αυτού Μεγαλειότητας στο Ηνωμένο Βασίλειο σε νέους που θα γίνουν δεκτοί στο Ηνωμένο Βασίλειο για εκπαιδευτικούς σκοπούς υπό τη φροντίδα της Επιτροπής Βοήθειας για Παιδιά. Το έγγραφο δεν απαιτεί βίζα". Με την κάρτα στο χέρι του μπόρεσε, με τους 14 συντρόφους του, να επιβιβαστεί σε ένα πλοίο με προορισμό το αγγλικό λιμάνι του Χάργουιτς.
Σε αυτό το σημείο του ταξιδιού, αναμφίβολα, κάποια από τα μικρότερα παιδιά θα είχαν ήδη καταλάβει ότι δεν επρόκειτο να ξαναδούν τους γονείς τους για πολύ καιρό. Τα περισσότερα, μεταξύ αυτών και ο γλύπτης, δεν θα τους έβλεπαν ποτέ ξανά.
Στις 10 Μαΐου του 1940, έγινε η εισβολή των Γερμανών στην Ολλανδία. Στο λιμάνι του Ijmuiden βρισκόταν ένα πλοίο με 72 παιδιά που επρόκειτο να αναχωρήσει. Στις 14 Μαΐου, τη στιγμή που οι Ναζί έμπαιναν στο λιμάνι, κατάφερε να φύγει με αρκετή ταχύτητα.
Σε αυτό το σημείο του ταξιδιού, αναμφίβολα, κάποια από τα μικρότερα παιδιά θα είχαν ήδη καταλάβει ότι δεν επρόκειτο να ξαναδούν τους γονείς τους για πολύ καιρό. Τα περισσότερα, μεταξύ αυτών και ο γλύπτης, δεν θα τους έβλεπαν ποτέ ξανά.
Στις 10 Μαΐου του 1940, έγινε η εισβολή των Γερμανών στην Ολλανδία. Στο λιμάνι του Ijmuiden βρισκόταν ένα πλοίο με 72 παιδιά που επρόκειτο να αναχωρήσει. Στις 14 Μαΐου, τη στιγμή που οι Ναζί έμπαιναν στο λιμάνι, κατάφερε να φύγει με αρκετή ταχύτητα.
Η ήττα της Ολλανδίας ήταν το τέλος του Kindertransport. Πολλά παιδιά, που ήταν ήδη σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, δεν έφτασαν ποτέ στο τέλος του ταξιδιού τους προς την ελευθερία.
Κατά την άφιξη των παιδιών στην Αγγλία, υπήρχε ένα τρένο για να τα προλάβει -αυτή τη φορά για το Λονδίνο και τον σταθμό Liverpool Street. Ο πόλεμος θα διαρκούσε περισσότερο απ' όσο φανταζόταν κανείς και ο Μάισλερ εγκαταστάθηκε στην Αγγλία μέχρι να φύγει για το Ισραήλ το 1960.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου