"Παραμένουμε προσκολλημένοι στις εικόνες της παιδικής ηλικίας που δεν έχουμε ξορκίσει, και επομένως απρόθυμοι μπροστά στις διαβάσεις της ενηλικίωσής μας."
Joseph Campbell, Ο Ήρωας με τα Χίλια Πρόσωπα
Ο μύθος της Ροδώπης θυμίζει αρκετά τη "Σταχτοπούτα", το πιο διαδεδομένο ίσως παραμύθι του κόσμου με τις περισσότερες παραλλαγές. Αδιαμφισβήτητα, η συγκεκριμένη ιστορία συνδέεται έμμεσα
με τελετουργικές διαβάσεις που αφορούν το πέρασμα από την παιδική στη γυναικεία ενηλικίωση-μεταμόρφωση.Η πιο ολοκληρωμένη εικόνα του μύθου βρίσκεται στο έργο του Στράβωνα, Γεωγραφικά [17.1.33] όπου αφηγείται την ιστορία της εταίρας με το όνομα Ροδώπη ή Δορίχη, αν και υπάρχουν τόσο προγενέστερες όσο και μεταγενέστερες αναφορές στη λογοτεχνική παράδοση. Ο Στράβωνας συζητώντας γενικά για τις πυραμίδες της Αιγύπτου αναφέρεται σε μία μικρή πυραμίδα που στοίχισε αρκετά χρήματα, κατασκευασμένη από μαύρο λίθο με προέλευση την Αιθιοπία.
Ο τάφος αυτός ήταν γνωστός ήδη από τότε σαν ο "Τάφος της Εταίρας", χτισμένος από το σύζυγο της. Διαβάζουμε:
"Καθώς έκανε μπάνιο [η Ροδώπη], ένας αετός άρπαξε ένα από τα σανδάλια της από την ακόλουθό της και το μετέφερε στη Μέμφιδα. Και την ώρα που εκεί ο βασιλιάς απένειμε δικαιοσύνη έξω, όταν έφθασε ο αετός πάνω από το κεφάλι του, πέταξε το σανδάλι στα πόδια του. Και ο βασιλιάς παρακινημένος από το όμορφο σχήμα του σανδαλιού και από το περίεργο αυτό επεισόδιο, έστειλε άνδρες παντού μέσα στη χώρα για να βρουν τη γυναίκα στην οποία ανήκε το σανδάλι.
Όταν αυτή βρέθηκε στη Ναύκρατη, την μετέφεραν στην Μέμφιδα, έγινε γυναίκα του βασιλιά και όταν πέθανε την τίμησε με την κατασκευή της πυραμίδας που αναφέρθηκε παραπάνω."
Την ίδια ιστορία αφηγείται και ο Ρωμαίος Κλαύδιος Αιλιανός στο Ποικίλη Ιστορία [Varia Historia, 13.33] λέγοντας ότι ήταν ο φαραώ Ψαμμήτιχος, εκείνος που γοητεύτηκε από το χαμένο σανδάλι της Ροδώπης. Πριν όμως από τις αφηγήσεις του Στράβωνα και του Αιλιανού, η σύνδεση της τρίτης πυραμίδας στο υψίπεδο της Γκίζας με το μύθο της Ροδώπης βρίσκεται στον Ηρόδοτο, ο οποίος μάλιστα θεωρεί ότι δεν υπάρχει καμία σύνδεση [Ιστορίαι, 2.124-135].
Ανεξάρτητα από την αφήγηση για το χαμένο σανδάλι, ο Διόδωρος Σικελιώτης, τέσσερις αιώνες μετά τον Ηρόδοτο επίσης αναφέρεται στη συγκεκριμένη πυραμίδα ως το δώρο από τους πρώην εραστές της Ροδώπης, οι οποίοι λόγω της αγάπης τους προς αυτήν ανέλαβαν την οικοδόμησή της.
Είναι προφανές ότι παραλλαγές της ιστορίας της Ροδώπης κυκλοφορούσαν από νωρίς στις ελληνικές κοινότητες της Αιγύπτου, όπου και ήταν περίφημη για τις υπηρεσίες της σαν εταίρα. Το αν όντως ήταν ένα υπαρκτό πρόσωπο είναι από μόνο του ένα άλλο θέμα προς συζήτηση καθώς σε διαφορετικές πηγές επιβεβαιώνεται χρονικά η ύπαρξή της, ήδη από τον 6ο αιώνα.
Έχουμε να κάνουμε με μία διάσημη εταίρα που είτε η ίδια, είτε οι εραστές της, είτε ο μέλλοντας συζυγός της και φαραώ έχτισε την πυραμίδα προς τιμή της. Ποια όμως είναι η σχέση της Ροδώπης με το υψίπεδο της Γκίζας; Γνωρίζουμε ότι οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν το επίθετο "ροδώπις", δηλαδή αυτή που έχει ροδαλά μάγουλα για να αναφερθούν στη ροδομάγουλη επίσης Σφίγγα της Αιγύπτου.
Η σύνδεση της ιστορίας της Ροδώπης με τις πυραμίδες σίγουρα δεν είναι συμπτωματικού χαρακτήρα επειδή ο χώρος δράσης της ήταν η Αίγυπτος. Η πυραμίδα αποτελεί από μόνη της ένα αρχετυπικό στερεό με ένα αρκετά πλούσιο συμβολικό περιεχόμενο.
Ο συσχετισμός της Σφίγγας σαν μυθολογικό ον με γυναίκες αμφιβόλου ήθους επιβεβαιώνεται αργότερα και από το συγγραφέα Αθήναιο, αναφέροντας ότι κάθε πόρνη είναι σαν μία Θηβαϊκή Σφίγγα, η οποία μιλάει αινιγματικά για να ξελογιάσει όσους πλαγιάσουν μαζί της [Δειπνοσοφισταί, 13.558d].
Στη μεταγενέστερη αφηγηματική παράδοση φαίνεται πως το πνεύμα της νεκρής Ροδώπης εξακολουθούσε να συμπεριφέρεται σαν μία εταίρα που τριγυρνούσε ανάμεσα στις πυραμίδες και τη Σφίγγα με τη μορφή μίας εντελώς γυμνής γυναίκας.
Η παράδοση αυτή συναντάται και στην αφήγηση του περιηγητή του 17ου αιώνα, N.C. Radzivilius όταν αναφέρει ότι το κεφάλι της Αιγυπτιακής Σφίγγας απεικονίζει την περίφημη Ροδώπη "η οποία είναι θαμμένη στην τρίτη πυραμίδα και όπως λέγεται το πνεύμα της έχει στοιχειώσει τη Σφίγγα". Στο ίδιο ύφος κινείται και ο Άγγλος περιηγητής George Sandys, επιβεβαιώνοντας τη ζωντανή στις μέρες του σύνδεση που υπήρχε ανάμεσα στην Αιγυπτιακή Σφίγγα και την πόρνη.
Μάλιστα, το γεγονός ότι αναφέρει πως το πρόσωπο της Σφίγγας κατασκευάστηκε σύμφωνα με τη μορφή μίας γυναίκας από τη Αιθιοπία, απηχεί την αναφορά του Στράβωνα ότι ο λίθος για την κατασκευή της πυραμίδας της Ροδώπης είχε την ίδια προέλευση.
Συμπερασματικά, ο μύθος της Ροδώπης ανάμεσα στα άλλα φαίνεται πως συνδέεται με την εικόνας της ανεξάρτητης γυναίκας-πόρνης, η οποία δεν είναι μέλος κάποιας οικογένειας ή άλλης ομάδας, αλλά μία περιπλανώμενη μορφή που εν ζωή στοιχειώνει τις ζώες των ανδρών με την έντονη αινιγματική θηλυκότητά της, και σαν πνεύμα-φάντασμα στοιχειώνει το χώρο εκείνο που βρίσκεται υπό την αιγίδα της, τις πυραμίδες, αλλά και την ίδια τη Σφίγγα. Κάθε συνεύρεση μαζί της καταλήγει στην εξής ερώτηση: "Ποιος είμαι πραγματικά;"
Το χαμένο σανδάλι και η χαμένη παιδική ηλικία.
Το αίνιγμα κάθε σφίγγας δεν είναι τίποτα λιγότερο από ένα αίνιγμα που ζητά την απάντηση στην ερώτηση "ποιος άραγε είσαι και προς τα πού πηγαίνεις;"
Ο μύθος της Ροδώπης- Σταχτοπούτας ιδωμένος υπό αυτό το πρίσμα συνδέεται με αφηγηματικούς κύκλους που αφορούν τελετές διάβασης, και στην προκειμένη περίπτωση τη μεταμόρφωση-μύηση του κοριτσιού σε γυναίκα, της παρθένας σε πόρνη, της κόρης σε σύζυγο.
Από ψυχολογική σκοπιά, σύμφωνα με το Φρόυντ το παπούτσι συμβολίζει το αιδοίο, συνδέεται με τη σεξουαλικότητα και η παρουσία του στο παραμύθι της Σταχτοπούτας υποδηλώνει ακριβώς τον τρόπο που αρχετυπικές ιδέες από το συλλογικό ασυνείδητο έχουν αποτυπωθεί στους αιώνες μέσα σε ετερόκλητες παραδόσεις και πολιτισμούς.
Το "χαμένο σανδάλι, γοβάκι, παντόφλα" αποτελεί το σύμβολο για την απώλεια της παιδικής ηλικίας, το πέρασμα στην εφηβεία προς την ενηλικίωση.
Στο αρχαίο νεκροταφείο του Κεραμεικού, στην Αθήνα πήλινα ομοιώματα παπουτσιών (μποτάκια) έχουν βρεθεί σε παιδικές ταφές σηματοδοτώντας αυτή ακριβώς τη διάβαση: από τη ζωή στο θάνατο, αλλά και την συμβολική διάβαση του παιδιού προς την ενηλικίωση που δυστυχώς δεν πρόλαβε να γευτεί.
Επιλογές από το άρθρο : “Η Σταχτοπούτα, η Σφίγγα και η Μύηση της Αφροδίτης”,
http://arxaiognosiafos.blogspot.com
Από το ksipnistere
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου