Τί προέλευση έχουν τα «εξωγήινα» κρανία στην Ουγγαρία και ποια η σχέση τους με τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία;

Εδώ και δεκαετίες, έχουν ανακαλυφθεί δεκάδες τεχνητά παραμορφωμένα «εξωγήινα» κρανία ηλικίας άνω των 1.000 ετών σε νεκροταφείο στην Ουγγαρία. Σύμφωνα με νεότερη μελέτη, όμως, αυτά τα κρανία είναι σε θέση να αποκαλύψουν μυστικά για την κατάρρευση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Ένα από αυτά είναι το πώς η κατάρρευση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας εξαπέλυσε κοινωνικές αλλαγές στην περιοχή.
Κατά τον
πέμπτο αιώνα μ.Χ., οι άνθρωποι στην Κεντρική Ευρώπη ασκούσαν μια πρακτική «τεντώματος» του κρανίου, η οποία επιμηκύνει δραματικά το σχήμα της κεφαλής. Αυτά τα αλλοιωμένα κρανία παραμορφώθηκαν τόσο δραστικά που μερικοί τα έχουν συγκρίνει με τα κεφάλια των εξωγήινων. Ο πέμπτος αιώνας ήταν επίσης μια εποχή πολιτικής αναταραχής, καθώς η Ρωμαϊκή
Αυτοκρατορία κατέρρευσε και οι άνθρωποι στην Ασία και την Ανατολική Ευρώπη εκτοπίστηκαν με την εισβολή των Ούνων, μιας νομαδικής ασιατικής ομάδας.

Artificially deformed skull of an adult woman. Permanent binding during childhood caused the elongation of the braincase and depressions in the bone. (Image: © Balázs G. Mende. Research Centre for the Humanities, Hungarian Academy of Sciences, Budapest, Hungary)
Ένα νεκροταφείο στο Mözs-Icsei dűlő, στην Ουγγαρία, στο οποίο έγινε ανασκαφή για πρώτη φορά το 1961, πραγματοποίησε τη μεγαλύτερη συλλογή επιμηκών κρανίων στην περιοχή. Η νέα μελέτη συγκεντρώνει στοιχεία για τη συνύπαρξη των αρχαίων αυτών κοινοτήτων που παραμόρφωναν τα κεφάλια με άλλους πολιτισμούς σε περιόδους πολιτικής αστάθειας – και πώς η παράδοση «τεντώματος του κρανίου» μπορεί να έχει μοιραστεί μεταξύ ομάδων.

Η πρακτική του τεχνητού «τεντώματος» των κεφαλιών ξεκινούσε αυστηρά στην παιδική ηλικία και μπορεί να εντοπιστεί στην παλαιολιθική εποχή αλλά και στη σύγχρονη εποχή, σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης Corina Knipper, István Koncz, Zsófia Rácz και Vida Tivadar. Η πρακική αυτή εξαπλώθηκε σε όλη την κεντρική Ασία τον δεύτερο αιώνα π.Χ., επεκτάθηκε στην Ευρώπη γύρω στο δεύτερο και τον τρίτο αιώνα μ.Χ. και έγινε όλο και πιο δημοφιλής στην κεντρική Ευρώπη από το πρώτο μισό του πέμπτου αιώνα μ.Χ., σύμφωνα με τους συγγραφείς.
«Η περιοχή του Mözs που μελετήσαμε αντιπροσωπεύει αυτή τη χρονική περίοδο και είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα μιας κοινότητας στην οποία το έθιμο ήταν πολύ κοινό», ανέφεραν οι ερευνητές.
Για τη νέα μελέτη, οι ερευνητές εξέτασαν 51 επιμήκη κρανία από ταφές στο νεκροταφείο Mözs, σε μια παλιά ρωμαϊκή επαρχία γνωστή ως Pannonia Valeria. Οι τάφοι, 96 συνολικά, χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες και αντιπροσώπευαν τρεις γενιές, από το 430 μ.Χ. μέχρι το νεκροταφείο να εγκαταλειφθεί το 470 μ.Χ.

Η πρώτη ομάδα ταφής θεωρείται ότι είναι η ιδρυτική ομάδα του νεκροταφείου και τα ερείπια τους είναι θαμμένα σε τάφους ρωμαϊκού ρυθμού. Μια δεύτερη ομάδα είναι θαμμένη σε στυλ που φαίνεται να προέρχεται εκτός της περιοχής, ενώ η τρίτη ομάδα συνδυάζει πρακτικές ταφής που αντλούνται από ρωμαϊκές και άλλες παραδόσεις.
Άτομα με τεχνητά τεντωμένα κρανία βρέθηκαν και στις τρεις ομάδες ταφής, με επιμήκη κρανία να αποτελούν περίπου το 32% των ταφών στην πρώτη ομάδα, το 65% στη δεύτερη ομάδα και το 70% στην τρίτη ομάδα. Ωστόσο, οι παραλλαγές στη θέση και την κατεύθυνση των αυλακώσεων στα κρανία υποδηλώνουν ότι χρησιμοποιήθηκαν διαφορετικές τεχνικές «τεντώματος» μεταξύ των ομάδων.

Upper part of the body in Grave 43, during excavation. The girl had an artificially deformed skull; she was buried with a necklace, earrings, a comb and glass beads. (Image credit: Wosinsky Mór Museum, Szekszárd, Hungary)
Η ανάλυση των ισοτόπων, ή διαφορετικών εκδόσεων ατόμων, στα οστά παρείχε περισσότερες ενδείξεις για το από πού προήλθαν τα άτομα στις μεταγενέστερες ταφές. Κάποιοι προήλθαν από κάπου κοντά στο Mözs και άλλοι εγκαταστάθηκαν εκεί μετά από εκτοπισμό.

Η εύρεση ανθρώπων διαφορετικής καταγωγής που αναμειγνύονται μαζί σε ένα νεκροταφείο υποδηλώνει ότι αυτές οι ομάδες ζούσαν μαζί, δημιουργώντας μια κοινότητα όπου οι πολιτιστικές συνήθειες και τα έθιμα που κάποτε ήταν τοπικά χαρακτηριστικά – όπως η διατροφή ή το «τέντωμα» του κεφαλιού – μοιράστηκαν και υιοθετήθηκαν μεταξύ ομάδων στις φθίνουσες ημέρες του η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
«Η εφαρμογή νέας τεχνολογίας – ανάλυση ισοτόπων – βοήθησε πάρα πολύ στην κατανόηση του σχηματισμού της κοινότητας και του τρόπου ζωής κατά τον πέμπτο αιώνα», ανέφεραν οι συγγραφείς της μελέτης. «Ανακαλύψαμε πληροφορίες σχετικά με τη διατροφή και στοιχεία ότι οι άνθρωποι μετακινήθηκαν στην πραγματικότητα, οι οποίες δεν θα ήταν προσβάσιμες μόνο με κλασικές ανθρωπολογικές και αρχαιολογικές μεθόδους».

Τα ευρήματα της έρευνας δημοσιεύθηκαν στο Διαδίκτυο στις 29 Απριλίου, στο περιοδικό PLOS ONE.

Live Science via skai.gr / photo: video screenshot
Απότοel.gr