Ο Σωκράτης έναντι του Ιησού!..

Σχόλια και παρατηρήσεις για την θεία συνάντηση του μεγάλου Έλληνος φιλοσόφου με τον Θεάνθρωπο, σφυρηλατώντας ίσως μία από τις πιο λαμπρές σελίδες του Ελληνοχριστιανικού Ιδεώδους, έτσι όπως ακριβώς επιθυμούσαν ένας άνθρωπος και ένας Θεός!..

Πολλοί καλοπροαίρετοι μελετητές, που έχουν σκύψει με πολύ ενδιαφέρον στην σωκρατική, αλλά και στην χριστιανική αντίληψη της ζωής των, όταν κάνουν σύγκριση μεταξύ Σωκράτη και Ιησού λέγουν ορισμένα πράγματα τα οποία δεν βρίσκουν σύμφωνο όχι μόνο τον γράφοντα, αλλά και εκατομμύρια άλλους πιστούς χριστιανούς.
Επειδή, λοιπόν, το θέμα είναι πολύ σοβαρό, σπεύδουμε, εν τω μέτρω του δυνατού, να αποκαταστήσουμε την ιστορική αλήθεια απαριθμώντας ένα προς ένα τα σημαντικότερα επιχειρήματα , που προβάλουν οι αυστηροί κριτές της ζωής είτε του Σωκράτους είτε του Ιησού.
1.Λέγουν ότι ο Σωκράτης ήταν ανώτερος από τον Χριστό διότι ο Σωκράτης, δια του θανάτου του, δεν περίμενε κάποια αναταπόδοση (π.χ. φωτοστέφανο δόξης, παράδεισο κλπ), ενώ ο Χριστός ανέμενε τον μετά θάνατον στέφανον της δόξης του Πατρός Του.
Το ως άνω επιχείρημα είναι έωλο, διότι ούτε ο Χριστός ανέμενε την μετά θάνατον επιβράβευσή του αφού ούτως ή άλλως, εγνώριζε ότι ήταν Θεός και ως εκ τούτου δεν υπήρχε λόγος να περιμένει κάτι που εκ των πραγμάτων είχε πριν κατέλθει στη Γη. Κατά συνέπειαν ό,τι έπραξε ο Χριστός, το έκανε χάριν της αγάπης του Θεού προς τον άνθρωπο και μόνον για τον άνθρωπο και δεν υπήρξε κανενός είδους λεγόμενη υστεροβουλία!
Και το κυριότερο: Ο ίδιος ο Σωκράτης όχι μόνο δείχνει να επιθυμεί τον θάνατο, αλλά, όπως ο ίδιος ισχυρίζεται, προς το τέλος της Απολογίας του, τι δεν θα έδινε κανείς να βρίσκεται δίπλα σε ιστορικές μορφές όπως, για παράδειγμα ο Ορφέας, ο Όμηρος και άλλοι;
Ας δούμε το απόσπασμα:
«Αν κάποιος, φτάνοντας στον Άδη και έχοντας απαλλαγεί από αυτούς εδώ που ισχυρίζονται ότι είναι δικαστές, βρει τους αληθινούς δικαστές που λένε ότι δικάζουν εκεί, τον Μίνωα, τον Ραδάμανθυ, τον Αιακό, τον Τριπτόλεμο και τους άλλους από τους ημίθεους που υπήρξαν δίκαιοι όσο έζησαν, θα άξιζε λίγο μια τέτοια αναχώρηση; Και, πάλι, ποιος από σας δεν θα έδινε οτιδήποτε για να βρεθεί κοντά στον Ορφέα, τον Μουσαίο, τον Ησίοδο και τον Όμηρο; Εγώ πάντως πολλές φορές δέχομαι να θανατωθώ, αν όλα αυτά αληθεύουν.» (Πλάτωνος Απολογία Σωκράτους 40e 7-41a 8)

2. Πολλοί ισχυρίζονται ότι ο Σωκράτης επέδειξε ανωτερότητα απέναντι του Ιησού, σε σχέση και των δύο προς τον θάνατο, αφού ο Σωκράτης ήταν γαλήνιος και ατάραχος, ενώ ο Χριστός διακατεχόταν από μεγάλη αγωνία: «και γενόμενος εν αγωνία εκτενέστερον προσηύχετο. εγένετο δε ο ιδρώς αυτού ωσεί θρόμβοι αίματος καταβαίνοντες επί την γην» (Λουκ. 22, 44).
Δεν θα περάσουμε στην εικoτολογία ή στα υποθετικά ερωτήματα του τύπου «δεν γνωρίζουμε πώς θα συμπεριφερόταν ο Σωκράτης αν ήταν κι αυτός 33 ετών, όπως ο Χριστός και όχι 70 χρόνων, όπως ο ίδιος (1), άρα έτσι κι αλλιώς ο μεγάλος Αθηναίος φιλόσοφος, σαν κατάδικος, ούτως ή άλλως ήταν φυσιολογικά τελειωμένος – κάτι που ο ίδιος ο Σωκράτης ισχυρίσθηκε και στη δίκη του (2)».
Το ως άνω επιχείρημα των επικριτών του Ιησού, που έχει να κάνει με την αγωνία του Χριστού, αν και αληθοφανής, εν τούτοις στερείται βάθρου ουσιαστικής δικαιολογίας διότι ο Ιησούς Χριστός, τουλάχιστον ως Θεός, εγνώριζε τι τον περίμενε στη συνέχεια (σύλληψη, δίκες, μαστιγώσεις, δαρμοί, προπηλακισμοί, εμπτυσμοί, στέφανος εξ ακανθών, επώδυνη μεταφορά σταυρού, σταύρωση, λογχισμοί κλπ ) κάτι που δεν αντιμετώπιζε ο Σωκράτης ο οποίος, εκ των πραγμάτων, ήταν νηφάλιος, αφού το μόνον που είχε να κάνει ήταν να πιει το κώνειο και όχι να βάλει καρφιά στο σώμα του! Κατά συνέπεια, το επιχείρημα που προβάλουν οι επικριτές του Ιησού είναι αβάσιμο.
3. Ορισμένοι κριτές της συμπεριφοράς Σωκράτη και Ιησού λέγουν πως ο Σωκράτης επέδειξε μία ανωτερότητα απέναντι του θανάτου, σε σχέση με αυτήν που επέδειξε ο Χριστός, διότι ήπιε με νηφαλιότητα το κώνειο και δεν διαμαρτυρήθηκε ούτε στιγμή, για να είναι πιστός στους νόμους της πατρίδας του. Τουναντίον ο Χριστός στον Κήπο της Γεθσημανής «λύγισε» και είπε το περίφημο εκείνο: «Πάτερ μου, ει δυνατόν εστι, παρελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο» (Ματθ. 26, 39)
Αν και δεν είμεθα απολογητές του Χριστιανισμού, ωστόσο θα δεχθούμε καλοπροαίρετα την κριτική αυτή και δεν θα περάσουμε στην αντίληψη εκείνων που πιστεύουν ότι ορισμένοι επικριτές είναι υπέρ του δέοντος αυστηροί και μάλιστα, προκειμένου να προπαγανδίσουν τις ιδέες τους, δεν διστάζουν ν αποσιωπήσουν ακόμη και κείμενα του Ευαγγελίου. Και τέτοια παραδείγματα έχουμε πολλά.
Εμείς, βεβαίως, θα σταθούμε στο υποτιθέμενο «λύγισμα» του Ιησού και θα διαφωνήσουμε με τους καλοπροαίρετους επικριτές του, αφού η συνέχεια της παραπάνω φράσεως του Ιησού Χριστού είναι αποστομωτική, δεδομένου ότι λέει επί λέξει τα εξής: «πλην ουχ’ ως εγώ θέλω, αλλ’ ως συ» (όχι όπως θέλω εγώ, αλλά όπως επιθυμείς συ). Τα ίδια ακριβώς αναφέρει και ο Ευαγγελιστής Μάρκος στο 14ο κεφάλαιο του Ευαγγελίου του.
Τούτο, αν μη τι άλλο, τουλάχιστον σημαίνει ότι ο Χριστός απεδέχθη αμέσως τον θάνατό Του, ώστε να είναι πιστός ακόμη και στους θεϊκούς και όχι μόνο στους νόμους της πατρίδας του (3)
4. Οι επικριτές του Ιησού λέγουν ότι ο Σωκράτης απέδειξε την ανωτερότητά του απέναντι του Ιησού Χριστού και μέσω της διδασκαλίας του Αθηναίου φιλοσόφου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο ηθικός χαρακτήρας των μαθητών του που δεν άφησαν τον Σωκράτη ούτε στιγμή μονάχο του, ακόμη και μέσα στη φυλακή, ενώ στην περίπτωση του Ιησού δεν είχαμε κάτι ανάλογο, αφού όλοι οι μαθητές του Ιησού Τον εγκατέλειψαν.
Σ’ αυτό το συμπέρασμα θα καταλήξει όποιος διαβάσει επιφανειακά όχι μόνον τα αρχαία ελληνικά, αλλά και τα βιβλικά κείμενα. Υπάρχουν, όμως ορισμένα πράγματα που δεν έχουν ειπωθεί και είναι καλό να τα απαριθμήσουμε:
α) Ο Σωκράτης δεν είναι βέβαιον ότι έπλασε όλους τους μαθητές του δυναμικούς και ηθικούς χαρακτήρες, δεδομένου ότι έχουμε πολλές ενστάσεις για την συμπεριφορά ορισμένων εξ αυτών. Το γεγονός και μόνον ότι μερικοί μαθητές του Σωκράτη προέτρεπαν τον διδάσκαλό τους να δραπετεύσει από την φυλακή, αυτό και μόνο, ως παράδειγμα, σημαίνει ότι δεν ήσαν ηθικώς τέλειοι και ασφαλώς επέδειξαν ασέβεια απέναντι των νόμων της πατρίδος!
Χάριν και μόνον της ιστορίας, λοιπόν, μας δίδεται η ευκαιρία να θυμίσουμε στους καλοπροαίρετους αναγνώστες, τι έλεγε σε μία επιστολή της η εταίρα Θαΐδα προς τον όψιμο μελετητή της φιλοσοφίας και πρώην αγαπητικό της Ευθύδημο, η οποία, σχολιάζοντας την συμπεριφορά των εταιρών -και μάλιστα της Ασπασίας- απέναντι του Σωκράτους, έγραφε τα εξής: «σύγκρινον, εάν θέλης, Ασπασίαν την Εταίραν και Σωκράτην τον σοφιστήν και σκέψου ποίος εκ των δύο εμόρφωσε καλλιτέρους άνδρας. Της μεν μιας θα ίδης μαθητήν τον Περικλέα, του δε άλλου τον Κριτίαν (που έγινε τύραννος)»!.. (4).
Ο Ιησούς, παρά το γεγονός ότι έζησε σε μία εντελώς διαφορετική εποχή, που δεν ήταν η ελεύθερη αρχαία Αθήνα, αλλά η σκλαβωμένη από Ρωμαίους Παλαιστίνη και έχοντάς του απέναντι ένα πολύ σκληρό ιερατείο Ιουδαίων, Φαρισαίων και υποκριτών, εν τούτοις διαμόρφωσε ηθικώς τέλειους χαρακτήρες μαθητών, με εξαίρεση του προδότη Ιούδα, του οποίου ήταν γνωστή – και ύποπτη, ασφαλώς- η πορεία του.
Ο Χριστός, για να συνεχίσουμε το θέμα μας, είναι βέβαιον ότι ουδέποτε σκέφθηκε να δραπετεύσει από την πατρίδα του, όπως ακριβώς και ο Σωκράτης, που δεν θέλησε ούτε στιγμή να παραβεί τους νόμους της πολιτείας και πάντα συμμορφωνόταν μ’ αυτούς.
Το ίδιο, όμως, έπραξε και ο Χριστός, που όχι μόνον ήταν νομοταγής, αλλά την ώρα που ο μαθητής του Πέτρος έκοψε με ένα μαχαίρι το δεξί αυτί του Μάλχου, ενός δούλου του αρχιερέως, ο Χριστός αντέδρασε αμέσως και είπε προς τον Πέτρο: «βάλε την μάχαιραν εις την θήκην το ποτήριον ο δέδωκέ μοι ο πατήρ ου μη πίω αυτό;» (Πέτρο, βάλε το μαχαίρι στη θήκη του το ποτήρι που μου έδωσε ο Πατέρας μου δεν πρέπει να το πιω;) (5)

β) Ο Ιησούς δεν έμεινε ποτέ μονάχος από μαθητές. Ως γνωστόν ορισμένοι εξ αυτών τον ακολούθησαν μέχρι την Σταύρωσή Του, όπως για παράδειγμα ο Ιωάννης, που ήταν κάτω από τον σταυρωθέντα Ιησού μαζί με την Μητέρα του Κυρίου!
Ωστόσο, ακόμη και στις δύσκολες στιγμές του Ιησού υπήρχαν μαθητές που τον υποστήριζαν σε κάθε ενέργειά Του. Ακόμη και στον Κήπο της Γεθσημανής, όπως γράφουν τουλάχιστον όλοι οι Ευαγγελιστές, ο Ιησούς αμέσως μετά την προσευχή του, πήγε τρεις φορές και τους βρήκε να είναι εκεί στη θέση τους και από την θλίψη τους να κοιμούνται. Αμέσως δε τους έδωσε θάρρος λέγοντάς τους: «Γρηγορείτε και προσεύχεσθε, ίνα μη εισέλθητε εις πειρασμόν το μεν πνεύμα πρόθυμον η δε σαρξ ασθενής» (6)
γ) Πολλοί επικριτές του Ιησού, για να δείξουν την ανωτερότητα του Σωκράτη, λέγουν ότι ο Αθηναίος φιλόσοφος υπηρέτησε την πατρίδα του, ενώ ο Χριστός δεν έπραξε κάτι παρόμοιο (!). Κι όχι μόνον… Στη μάχη της Ποτίδαιας (431 π.Χ.) ο Σωκράτης, παρά το γεγονός ότι την ημέρα πολεμούσε, επί μία ολόκληρη νύκτα είχε επικοινωνία με τον θεό. Και το ερώτημα: «Έπραξε τα ίδια ο Χριστός;»
Ελπίζω ότι η ως άνω επιχειρηματολογία είναι εκ του πονηρού διότι είναι γνωστόν ότι οι Ρωμαίοι δεν θα μπορούσαν να δεχθούν Εβραίους πολίτες στον στρατό τους, αφού η Παλαιστίνη, κατά τους χρόνους που έζησε ο Χριστός, ήταν κάτω απ’ την κυριαρχία τους.
Βεβαίως και ο Χριστός δεν πολεμούσε, αν και «πολέμησε» για τις ανθρώπινες ιδέες Του. Και ασφαλώς δεν ήταν φιλικά διακείμενος με όλους τους στρατούς του κόσμου, ένας άνθρωπος κατ’ εξοχήν ειρηνοποιός! Και πώς θα γινόταν διαφορετικά αφού η βάση της Διδασκαλίας του ήταν η αγάπη προς τον συνάνθρωπό του έστω και αν αυτός ήταν ο εχθρός του: Άλλωστε τι διεκήρυττε ο ίδιος; «Ηκούσατε ότι ερρέθη, αγαπήσεις τον πλησίον σου και μισήσεις τον εχθρόν σου. Εγώ δε λέγω υμίν, αγαπάτε τους εχθρούς υμών, ευλογείτε τους καταρωμένους υμάς, καλώς ποιείτε τοις μισούσι υμάς και προσεύχεσθε υπέρ των επηρεαζόντων υμάς και διωκόντων υμάς» (7).


Το ερώτημα, όμως, που απευθύνουμε, λοιπόν, προς τους επικριτές του Ιησού, αλλά και σε όλους εκείνους τους ενσυνείδητους ή επαγγελματίες πολεμοχαρείς είναι το εξής:
Και η Ελλάδα διαθέτει στρατό και μάλιστα για πολλούς αιώνες πέρασε «δια πυρός και σιδήρου» από τόσους και τόσους πολέμους. Πώς γίνεται, όμως, και πλημμυρίσαμε σήμερα από τόσες χιλιάδες και εκατομμύρια αλλοεθνείς, ώστε να «τρυπήσουν» τα σύνορά μας και η Ελλάδα να γεμίσει από «κάθε καρυδιάς καρύδια»;
Ας τ’ αφήσουμε αυτά και ας φιλοσοφήσουμε με νηφαλιότητα και ηρεμία. Εάν θέλουμε να βρούμε σε τι ομοιάζουν και σε τι διαφέρουν ο Σωκράτης με τον Ιησού, ένα είναι βέβαιον: Ο Σωκράτης ήταν άνθρωπος και ο Ιησούς Θεός!
Ιδού η μεγάλη αλήθεια!
Ιδού η μεγάλη διαφορά!…

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. νυν πρώτον επί το δικαστήριον αναβέβηκα, έτη γεγονός εβδομήκοντα…» (Πλάτωνος, Απολογία Σωκράτους 17d 3 )
2. «οράτε γαρ δη την ηλικίαν ότι πόρρω ήδη εστί του βίου θανάτου εγγύς» (Αν περιμένατε, όμως, λίγο καιρό, αυτό θα είχε γίνει. Γιατί βλέπετε την ηλικία μου, ότι είναι πολύ προχωρημένη και ότι ο θάνατος με πλησιάζει) (Πλάτωνος, Απολογία 38c 6)
3. Ότι ο Χριστός σεβόταν τους νόμους της πατρίδας του το επιβεβαιώνει αμέσως με την απάντηση που δίνει στους Φαρισαίους που πήγαν να τον παγιδεύσουν μέσω των μαθητών τους για να στραφεί εναντίον του Καίσαρος, λέγοντας επί λέξει τα εξής: «Απόδοτε ουν τα Καίσαρος Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ» (Ματθ. 22, 21).
4. Αλκίφρονος, Επιστολαί, Βιβλίον Δ΄, Επιστολή 7, 7,1.
5. Ιω. 18, 13.
6. Ματθ. 26, 41.
7. Ματθ. 5, 43-44.

Με σεβασμό και τιμή
ΑΓΓΕΛΟΣ ΠΑΝ. ΣΑΚΚΕΤΟΣ

Follow @tinios