Τι στοιχεία έχουμε για την οικοδόμηση της Αγίας Σοφίας;

Να μη λησμονήσουμε να πούμε ότι πολλά μέρη του ναού είναι κτισμένα και διακοσμημένα από κτισματα αρχαίων ελληνικών ναών, όπως της κατεστραμμένης Εφεσίας Αρτέμιδος, που πυρπόλησε ο Ηρόστρατος την νύκτα που γεννήθηκε ο Μέγας Αλέξανδρος (!), ενώ στα νεότερα χρόνια γίνονται συστηματικές εργασίες για την αποκατάστασή του. Μετά την άλωση χάθηκαν τα αναρίθμητα κειμήλια από χρυσάφι, ασήμι και πολύτιμες πέτρες που υπήρχαν εκεί. Ενδεικτική άλλωστε της μεγαλοπρέπειας και της
πολυτέλειας του ναού είναι και η ιστορική φράση του Ιουστινιανού «Νενίκηκά σε Σολομών» που αναφώνησε στα εγκαίνιά του!..

ΕΙΝΑΙ αλήθεια, ότι η οικοδόμηση της Αγίας Σοφίας, του σημαντικότερου καλλιτεχνικού επιτεύγματος του Βυζαντίου, που έγινε το πρότυπο της κατοπινής βυζαντινής αρχιτεκτονικής, οφείλεται στην καίρια επιλογή των μεγαλύτερων Ελλήνων αρχιτεκτόνων της εποχής, του Ανθέμιου του Τραλιανού και του Ισίδωρου του Μιλησίου.
Τα τεράστια έργα που ανέλαβε –ανάμεσα σε αυτά μια ατελεύτητη σειρά κτισμάτων (τειχών, φρουρίων, υδραγωγείων, δεξαμενών, εκκλησιών κλπ.)–, για τα οποία ο μεγάλος ιστορικός της εποχής του, Προκόπιος, έγραψε ειδικό σύγγραμμα (Περί κτισμάτων), απαιτούσαν μεγάλα χρηματικά ποσά, τα οποία συγκέντρωνε κυρίως ο ικανότατος και μισητός στον λαό υπουργός του, Ιωάννης Καππαδόκης.
Είναι αλήθεια, ότι η βαριά φορολογία, οι δημεύσεις περιουσιών και γενικά τα σκληρά μέσα που χρησιμοποίησε ο Καππαδόκης για την είσπραξη χρημάτων έγιναν μία από τις κύριες αιτίες της Στάσης του Νίκα, το 532, εναντίον του Ιουστινιανού.
Την εξέγερση κατέπνιξε στο αίμα ο ικανός στρατηγός Βελισάριος, ο οποίος στο τέλος κατέληξε να ζητιανεύει («δώστε έναν οβολό στον Βελισάριο»).
Μεγάλη προσωπικότητα διέθετε, ασφαλώς, και η αυτοκράτειρα Θεοδώρα η οποία με την αποφασιστική στάση, την ισχυρή θέληση αλλά και ευφυΐα της ασκούσε συχνά θετική επιρροή στον Ιουστινιανό.

Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΝΑΟΥ
Η Αγία Σοφία, που συνδέθηκε με τόσους θρύλους και παραδόσεις, ασφαλώς και είναι ο πιο ονομαστός βυζαντινός ναός της Κωνσταντινούπολης, ο οποίος μετά την άλωση το 1453 μετατράπηκε σε τζαμί και τώρα πια τον θαυμάζουν οι επισκέπτες σαν μουσείο.
Ο Ναός αυτός είναι ένα από τα λαμπρότερα αρχιτεκτονικά επιτεύγματα του χριστιανισμού και η οικοδόμησή της, σύμφωνα με μια παράδοση, στοίχισε 320.000 λίτρα χρυσάφι!
Να πούμε εδώ, ότι ο πρώτος ναός που οικοδομήθηκε στη θέση του σημερινού χτίστηκε από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο, καταστράφηκε όμως από πυρκαγιά το 404. Τον ξανάχτισε το 415 ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος B’ αλλά και πάλι κάηκε στη διάρκεια της στάσης του Νίκα (532).
Ο σημερινός ναός άρχισε να χτίζεται το 532 από τον Ιουστινιανό και οι σχετικές εργασίες τερματίστηκαν το 537. Αρχιτέκτονες ήταν ο Έλληνες Ανθέμιος από τις Τράλλεις και o Ισίδωρος από τη Μίλητο οι οποίοι, όπως αναφέρεται, είχαν εκατό πρωτομάστορες και κάθε πρωτομάστορας από εκατό εργάτες!
Στη διάρκεια της ιστορίας της η Αγίας Σοφίας έπαθε πολλές βλάβες αλλά επισκευάστηκε από τους μεταγενέστερους αυτοκράτορες.
Η μεγαλύτερη καταστροφή έγινε το 558, όταν έπεσε o τρούλος από μεγάλο σεισμό και προξένησε σημαντικές ζημιές. Ανοικοδομήθηκε από τον Ισίδωρο τον νεότερο, ανηψιό του Ισίδωρου του Μιλήσιου. Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός την εγκαινίασε τότε για δεύτερη φορά.

ΟΙ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΑΟΥ
Ο κύριος ναός έχει μήκος 77 μ., πλάτος 71 μ. και ύψος με τον τρούλο 54 μ. Η εσωτερική επιφάνεια έχει εμβαδόν 7.000 τ.μ., χωρητικότητας 23.000 ατόμων, ενώ o τρούλος του υποστηρίζεται από δύο μεγάλα ημιθόλια.
Στη βάση του ναού, κυκλικά, υπάρχουν 40 παράθυρα, ενώ ολόκληρος o ναός έχει 180.
Ο ναός χρωστά τη φήμη του όχι μόνο στην αρχιτεκτονική του αλλά και στην εσωτερική του διακόσμηση, με τις πολύχρωμες μαρμάρινες κολόνες, τις πολύχρωμες επίσης μαρμάρινες πλάκες που καλύπτουν τους τοίχους και το δάπεδό του, και ακόμα περισσότερο με τα περίφημα ψηφιδωτά του, που, μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, καλύφθηκαν με αμμοκονίαμα από τους Τούρκους.
Να μη λησμονήσουμε να πούμε ότι πολλά μέρη του ναού είναι κτισμένα και διακοσμημένα από κτισματα αρχαίων ελληνικών ναών, όπως της κατεστραμμένης Εφεσίας Αρτέμιδος, που πυρπόλησε ο Ηρόστρατος την νύκτα που γεννήθηκε ο Μέγας Αλέξανδρος (!), ενώ στα νεότερα χρόνια γίνονται συστηματικές εργασίες για την αποκατάστασή του.
Μετά την άλωση χάθηκαν τα αναρίθμητα κειμήλια από χρυσάφι, ασήμι και πολύτιμες πέτρες που υπήρχαν εκεί. Ενδεικτική άλλωστε της μεγαλοπρέπειας και της πολυτέλειας του ναού είναι και η ιστορική φράση του Ιουστινιανού «Νενίκηκά σε Σολομών» που αναφώνησε στα εγκαίνιά του!..

Με σεβασμό και τιμή
ΑΓΓΕΛΟΣ ΠΑΝ. ΣΑΚΚΕΤΟΣ