Ένα τελετουργικό λουτρό (μικβέ) που βρέθηκε κάτω από την πλατεία του Δυτικού Τείχους, δίπλα στις εισόδους του Ναού, περιέχει στοιχεία για το βίαιο τέλος της περιόδου του Δεύτερου Ναού στην Ιερουσαλήμ.
Πριν από περίπου 2.000 χρόνια, καθώς οι Ρωμαίοι κατέστρεφαν την Ιερουσαλήμ το 70 μ.Χ., ο στρατός τους πυρπόλησε τον μεγάλο εβραϊκό Ναό. Η πυρκαγιά κατέστρεψε το κτίριο και τα περίχωρά του, καθώς η κατάκτηση έβαλε τέλος στην εβραϊκή ζωή στην πόλη για τους αιώνες που ακολούθησαν.
Δύο χιλιετίες αργότερα, τα
σημάδια της φωτιάς και οι στάχτες παραμένουν σαφώς ορατά σε ένα εβραϊκό τελετουργικό λουτρό, γνωστό στα εβραϊκά ως μικβέ, το οποίο ήρθε στο φως μόλις λίγα βήματα μακριά από το Όρος του Ναού, σε μια ανακάλυψη που ανακοινώθηκε τη Δευτέρα 29 Δεκεμβρίου από την Αρχή Αρχαιοτήτων του Ισραήλ (IAA) και το Ίδρυμα Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Δυτικού Τείχους.«Η Ιερουσαλήμ δεν ήταν μια πόλη με έναν ναό, αλλά ένας ναός με μια πόλη», δήλωσε ο διευθυντής της ανασκαφής της IAA, Ari Lvy τους Times of Israel, στον χώρο της αρχαιολογικής ανασκαφής κάτω από την Πλατεία του Δυτικού Τείχους.
«Υπήρχαν πολλά τελετουργικά λουτρά γύρω από αυτήν την περιοχή, επειδή πριν επιτραπεί σε κάποιον να εισέλθει στον Ναό, έπρεπε να εξαγνιστεί στο μικβέ. Αυτό ίσχυε για τους Εβραίους που ζούσαν μόνιμα μέσα στην πόλη, καθώς και για τους Εβραίους προσκυνητές που έρχονταν τρεις φορές τον χρόνο για τις εβραϊκές γιορτές του Πάσχα, του Σαβουότ και του Σουκότ».
Ακριβώς δίπλα σε δύο από τις κύριες εισόδους του Δεύτερου Ναού, τον οποίο λεηλάτησαν και κατέστρεψαν οι Ρωμαίοι το 70 μ.Χ., βρισκόταν το μεγάλο μικβέ που πιθανότατα εξυπηρετούσε τους ντόπιους και τους πολυάριθμους προσκυνητές της Ιερουσαλήμ, όπως αποκάλυψε η Αρχή Αρχαιοτήτων του Ισραήλ ένα βροχερό πρωινό Δευτέρας.
Προσβάσιμο μέσω τεσσάρων απότομων σκαλοπατιών, το κτίσμα —με μήκος 3,05 μέτρα, πλάτος 1,35 μέτρα και ύψος 1,85 μέτρα— παρουσιάζει μια εντυπωσιακή ομοιότητα με τα σύγχρονα εβραϊκά τελετουργικά λουτρά.
Η ανακάλυψη σηματοδοτεί την πρώτη φορά που αρχαιολόγοι στην ανασκαφή, η οποία διεξάγεται από την Ισραηλινή Αρχή Αρχαιοτήτων σε συνεργασία με το Ίδρυμα του Δυτικού Τείχους, ταυτοποίησαν το στρώμα της πυρκαγιάς από την καταστροφή του 70 μ.Χ.
Η σημασία του μικβέ
Ενώ οι εβραϊκοί νόμοι περί τελετουργικής καθαρότητας έχασαν ουσιαστικά τη σημασία τους μετά την καταστροφή του Ναού, παραδοσιακά οι παντρεμένες γυναίκες οφείλουν να εμβαπτίζονται μία φορά τον μήνα μετά την έμμηνο ρύση τους, ενώ ορισμένοι άνδρες και κοινότητες διατηρούν το έθιμο να επισκέπτονται ένα μικβέ πριν από το Σάββατο και τις εβραϊκές γιορτές.
Λαξευμένο στον φυσικό βράχο, το μικβέ βρισκόταν σε μια περιοχή η οποία, σύμφωνα με τον Levy, διέθετε αρκετά δημόσια κτίρια. «Ακριβώς βόρεια από εκεί που βρισκόμαστε υψώνεται μια μεγάλη γέφυρα, και νότια μας, αυτό που ονομάζουμε Αψίδα του Ρόμπινσον, ήταν δύο από τις κύριες εισόδους του Ναού», δήλωσε ο αρχαιολόγος.
Τέσσερα σκαλοπάτια οδηγούν κάτω στην πισίνα, η οποία είχε βάθος 1,85 μέτρα ή έξι πόδια (δεν θα ήταν γεμάτη μέχρι πάνω), μήκος 3,05 μέτρα και πλάτος 1,35 μέτρα, αναφέρουν οι αρχαιολόγοι της Αρχής Αρχαιοτήτων του Ισραήλ (IAA) και του Ιδρύματος Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Δυτικού Τείχους. Σύμφωνα με το έθιμο, οι τοίχοι της ήταν σοβατισμένοι.
Το μικβέ (τελετουργικό λουτρό) που ήρθε στο φως κάτω από την Πλατεία του Δυτικού Τείχους στην Παλιά Πόλη της Ιερουσαλήμ. Φωτογραφία: Ari Levy/Αρχή Αρχαιοτήτων του Ισραήλ
Σύμφωνα με τον Levy, το τελετουργικό λουτρό ήταν χτισμένο μέσα σε ένα δωμάτιο για να διασφαλίζεται η ιδιωτικότητα του λουόμενου, κάτι που υποδεικνύεται από τις πέτρες από την κατάρρευση του δωματίου τις οποίες βρήκαν οι ερευνητές μέσα στην πισίνα. Στα αριστερά του, παραμένει σαφώς ορατός ένας αγωγός νερού που χρησιμοποιούνταν για το γέμισμα του μικβέ.
Οι τοίχοι του μικβέ και μέρος του περιβάλλοντος εδάφους είναι μαυρισμένα από τη φωτιά, αποτελώντας μάρτυρες των τελευταίων τραγικών ημερών της αρχαίας Ιερουσαλήμ.
Το στρώμα της πυρκαγιάς επέτρεψε στους αρχαιολόγους να προσδιορίσουν ότι το τελετουργικό λουτρό χτίστηκε στα τέλη της Περιόδου του Δευτέρου Ναού, πριν από την καταστροφή του Ναού. Δύο νομίσματα του 1ου αιώνα μ.Χ., έχουν επίσης ανακαλυφθεί μέσα στο μικβέ και έχουν σταλεί στο εργαστήριο για καθαρισμό και περαιτέρω ανάλυση.
«Το μικβέ ήταν σφραγισμένο κάτω από το στρώμα της πυρκαγιάς», δήλωσε ο Λέβι. «Κάτω από το στρώμα αυτό, μέσα στο μικβέ, βρήκαμε σημαντική ποσότητα υλικού: θραύσματα κεραμικής, θραύσματα γυαλιού και κομμάτια λίθινων αγγείων».
Ο αρχαιολόγος της Αρχής Αρχαιοτήτων του Ισραήλ, Ari Levy διευθυντής της ανασκαφής κάτω από την Πλατεία του Δυτικού Τείχους στην Ιερουσαλήμ, στέκεται μέσα σε ένα μικβέ (τελετουργικό λουτρό) 2.000 ετών που ήρθε στο φως τον Δεκέμβριο του 2025. Φωτογραφία: Rossella Tercatin/Times of Israel
Το πώς γέμιζε το λουτρό δεν είναι σαφές, λέει ο διευθυντής της ανασκαφής Ari Levy – πιθανότατα μέσω ενός καναλιού νερού, χωρίς να βασίζονται απλώς στις εποχιακές βροχές ή στην ικανότητα μεταφοράς πίθων, όμως η ανασκαφή δεν το έχει εντοπίσει ακόμα.
Καθώς βρισκόταν σε μια άνυδρη περιβαλλοντική ζώνη, η αρχαία Ιερουσαλήμ διέθετε περίπλοκα συστήματα, συμπεριλαμβανομένου ενός φράγματος από πριν από περίπου 2.800 χρόνια, για την αποθήκευση και τη διοχέτευση του νερού.
Θραύσμα λίθινου αγγείου από την περίοδο του Δευτέρου Ναού. Φωτογραφία: Emil Aladjem / Αρχή Αρχαιοτήτων του Ισραήλ
Ταυτοποιώντας τα ευρήματα
Οι αρχαιολόγοι μπόρεσαν να επιβεβαιώσουν ότι το κτίσμα του λουτρού χρονολογείται στην περίοδο του Δευτέρου Ναού: βρισκόταν σφραγισμένο κάτω από το στρώμα καταστροφής της περιόδου εκείνης.
Επίσης, ήταν γεμάτο με συντρίμμια, στάχτη και σπασμένα είδη οικιακής χρήσης από την τρομερή καταστροφή της πόλης και του Ναού το έτος 70, μετά την ιουδαϊκή εξέγερση που ξεκίνησε το 66 μ.Χ. «Κτίρια και δρόμοι κατέρρεαν και καίγονταν κατά τη διάρκεια των μαχών», λέει ο Levy, αναπαριστώντας τη φρίκη εκείνης της εποχής.
Ανάμεσα στα θρυμματισμένα αγγεία που βρέθηκαν μέσα στη στάχτη στο λουτρό, πολλά ήταν κατασκευασμένα από πέτρα, ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της εβραϊκής ζωής κατά την περίοδο του Δευτέρου Ναού.
Τα λίθινα σκεύη κουζίνας θεωρούνταν απρόσβλητα από τη μόλυνση, ενώ εάν ένα κεραμικό αντικείμενο ήταν έκθετο σε ακαθαρσία, έπρεπε να πεταχτεί.
Θραύσμα λίθινου αγγείου από την περίοδο του Δευτέρου Ναού. Φωτογραφία: Emil Aladjem / Αρχή Αρχαιοτήτων του Ισραήλ
Περισσότερα ευρήματα
Οι αρχαιολόγοι βρήκαν επίσης κεραμικά αγγεία καθώς και πολύτιμο γυαλί, όπως ήταν αναμενόμενο, λέει ο Levy. Επιπλέον, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ορισμένα νομίσματα. Σε αντίθεση με τα κεραμικά, τα λίθινα αγγεία δεν κινδύνευαν από τελετουργική ακαθαρσία.
«Η πέτρα είναι πάντα αγνή, επομένως οι Εβραίοι αγαπούσαν πολύ να χρησιμοποιούν λίθινα αγγεία», δήλωσε ο Levy. «Σε κάθε εβραϊκή τοποθεσία αυτής της περιόδου που θα σκάψεις, θα βρεις δύο πράγματα: πολλά μικβέ και πολλά λίθινα αγγεία».
Η διάδοση των λίθινων σκευών ξεκίνησε γύρω στο 40 π.Χ. και εξαφανίστηκε μετά την εξέγερση του Μπαρ Κοχμπά που έληξε το 135 μ.Χ., με τον ιουδαϊσμό να διασκορπίζεται σε μεγάλο βαθμό στη Διασπορά, σύμφωνα με έρευνα του αρχαιολόγου Simon Gibson. Τα εβραϊκά νοικοκυριά πριν από την εξορία διέθεταν εύλογα τόσο πέτρινα όσο και κεραμικά σκεύη κουζίνας, όπως έχουν διαπιστώσει οι αρχαιολόγοι με την πάροδο του χρόνου· το καθένα είχε τα πλεονεκτήματά του.
Τα κεραμικά είναι ελαφρύτερα και διακοσμούνται πιο εύκολα, αλλά σπάνε ευκολότερα αν πέσουν. Ωστόσο, η κατασκευή τους είναι απλούστερη από το σκάλισμα ενός μπολ σε βράχο. Από την άλλη πλευρά όμως, εάν το πέτρινο κύπελλό σας εκτεθεί σε ένα πτώμα ή σε έναν χοίρο, δεν χρειάζεται να σπαστεί και να πεταχτεί. Όλα αυτά συνηγορούν στο ότι τα λίθινα σκεύη ήταν δημοφιλή στην Αγία Πόλη της Ιερουσαλήμ κατά την περίοδο του Δευτέρου Ναού.
«Η Ιερουσαλήμ πρέπει να μνημονεύεται ως μια πόλη-Ναός», λέει ο Levy. «Ως εκ τούτου, πολλές πτυχές της καθημερινής ζωής ήταν προσαρμοσμένες σε αυτήν την πραγματικότητα, και αυτό αντανακλάται ιδιαίτερα στη σχολαστική τήρηση των νόμων περί τελετουργικής ακαθαρσίας και καθαρότητας από τους κατοίκους και τους ηγέτες της πόλης».
Δείτε περισσότερα στο enikos
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου