Έρευνα αποκαλύπτει πώς αρχαία λουτρά μετατράπηκαν σε χριστιανική εκκλησία – Η δεξαμενή για τις βαπτίσεις και το επικίνδυνο στοιχείο που εξαφανίστηκε από το μυστήριο

Η μετατροπή ναών της αρχαιότητας σε χριστιανικές εκκλησίες ήταν συνηθισμένη, κατά την κομβική χρονική περίοδο που ο κόσμος άρχισε να περνά από την ειδωλολατρία στον Χριστιανισμό. Οι αρχαίοι ναοί τότε είτε γκρεμίστηκαν και στην θέση τους κτίστηκαν εκκλησίες (και μάλιστα με πολλά από τα υλικά να ξαναχρησιμοποιούνται) είτε άλλαξαν χρήση.

Μια πρόσφατη έρευνα όμως έδειξε ότι τα Λουτρά του Τρίτωνα, στην αρχαία Ρώμη, μετατράπηκαν σε χριστιανική εκκλησία. Τα συγκεκριμένα λουτρά ήταν νοτιοανατολικά της Ρώμης. Χτίστηκαν τον

2ο αιώνα μ.Χ. μέσα στο μνημειακό σύμπλεγμα της Villa di Sette Bassi. Οι αρχαιολόγοι σε μία τους έρευνα ανακάλυψαν πως, τα λουτρά είχαν μετατραπεί σε χριστιανική εκκλησία κατά την Ύστερη Αρχαιότητα.

H μετάβαση στον Χριστιανισμό

Η αλλαγή στη χρήση, η οποία καταγράφηκε απευθείας στην πορεία της αδιάλειπτης αρχαιολογικής μελέτης, φαίνεται πρωτίστως από την ανακάλυψη ενός στοιχείου ιδιαίτερης λειτουργικής και συμβολικής αξίας: Βρέθηκε μια δεξαμενή, σαν μπανιέρα, επενδεδυμένη με μάρμαρο, και οι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι ήταν μία αρχαία «κολυμπήθρα», ουσιαστικά ένας χώρος για βάπτιση με κατάδυση στο νερό.

Η ανακάλυψη της λεκάνης, μπορεί να προσφέρει ένα καταλυτικής σημασίας στοιχείο στον γρίφο του εκχριστιανισμού της επικράτειας των περιχώρων της Ρώμης.  Η δομή έχει υποστεί δύο τουλάχιστον φάσεις αναδιαμόρφωσης:

Στην πρώτη φάση, η λεκάνη ήταν πιο βαθιά για να γίνεται πλήρης εμβάπτιση του  ανθρώπου στο νερό. Στην μεταγενέστερη αναδιαμόρφωση, η δεξαμενή δεν γέμισε ολόκληρη οπότε περιορίστηκε το βάθος της.

Αρχαιολόγοι εξακολουθούν να διενεργούν ανασκαφές στην αρχαία δομή (Φωτογραφία: Αρχαιολογικό Πάρκο της Αρχαίας Αππίας Οδού).

Το βάναυσο στοιχείο της βάφτισης που εγκαταλείφθηκε

Αυτός ο τύπος αλλαγής, ταιριάζει με τις λειτουργικές μετατροπές που επηρέασαν το ιερό μυστήριο της βάφτισης στην Ύστερη Αρχαιότητα. Το τελετουργικό αρχικά περιλάμβανε πλήρη κατάδυση του νεοφώτιστου – την απτή έκφραση της μετάβασης στη “νέα ζωή” της χριστιανικής πίστης. Αργότερα, άρχισε να τελείται με πιο συμβολική και λιγότερο σωματικά καταπονητική μέθοδο.

Τα χαρακτηριστικά του βαπτιστήριου

Οι διαστάσεις του βαπτιστήριου που ανακαλύφθηκε στη Villa di Sette Bassi, βοηθούν τους ερευνητές να επαληθεύσουν πως, την πρώτη περίοδο της χρήσης του, το χριστιανικό τελετουργικό μύησης διεξαγόταν στο σημείο αυτό, με την αρχαιότερη και ιεροπρεπέστερη μέθοδο.

Τα σημάδια που μαρτυρούν επαναχρησιμοποίηση του χώρου, μαζί με τη διάταξη της λεκάνης και άλλων δομικών στοιχείων στο περιβάλλον, υποστηρίζουν την υπόθεση ότι, έχουμε να κάνουμε με μια κανονικό χώρο βάπτισης, δηλαδή έναν χώρο κύρους που τελείται το ιερό μυστήριο της βάπτισης, ενώ είχε και εξουσιοδότηση για διεξαγωγή κηδείας, εξηγούν οι αρχαιολόγοι.

Λεπτομέρεια από τα δύο επίπεδα της δομής, (Φωτογραφία: Αρχαιολογικό Πάρκο της Αρχαίας Αππίας Οδού).

Η παρουσία διαφόρων αναγνωρισμένων ταφών στην περιοχή κοντά στη λεκάνη, μαρτυρά πως, το σημείο αυτό δεν ήταν ένα απλό, περιθωριακής χρήσης παρεκκλήσι, αλλά σημαντικό κέντρο του εκκλησιαστικού δικτύου της περιοχής.

Η πιθανότητα της ύπαρξης επισκοπής εκεί, που ήταν η καρδιά της ρωμαϊκής υπαίθρου, κατά την Ύστερη Αρχαιότητα, δεν μπορεί να αποκλειστεί. Η συγκεκριμένη υπόθεση,  θα μπορούσε να εξηγήσει την αξιοσημείωτη συγκέντρωση τάφων κοντά στο εκκλησιαστικό κτίριο, όπως υποδεικνύουν οι μελετητές.

Η συνύπαρξη χαρακτηριστικών, της αυτοκρατορικής περιόδου, στοιχείων στην αρχιτεκτονική του λουτρού, καθώς και χριστιανικών λειτουργικών στοιχείων, τονίζουν τη σταδιακή μετάβαση στις χρήσεις του χώρου, ενώ αποτελούν άμεση απόδειξη των βαθιών κοινωνικών και θρησκευτικών αλλαγών που σηματοδότησαν το τέλος της κλασσικής Αρχαιότητας και την άνοδο του Χριστιανισμού.

 

Η ανακάλυψη, μπορεί να αναπροσδιορίσει την ιστορική κατανόηση της χριστιανικής παρουσίας στο Λάτιο, την εποχή μετά το τέλος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Από το enikos