Η πολυτέλεια και το κύρος είναι στοιχεία όλων των ανθρώπων κοινωνιών. Το ίδιο ίσχυε και για τις κοινωνίες της Νεολιθικής Περιόδου. Ανάμεσα στα πιο συναρπαστικά ευρήματα που έχουν ανακαλυφθεί από την περίοδο αυτή, συγκαταλέγονται οι καθρέφτες από οψιδιανό, λεπτεπίλεπτα κομψοτεχνημένοι, με αμφιλεγόμενη χρήση.
Πρόσφατες αρχαιολογικές μελέτες, επιτρέπουν στους ερευνητές να ανασυνθέσουν τις διεργασίες κατασκευής και διανομής στη νοτιοανατολική Ασία, ειδικά στην Κεντρική Ασία, όπου ευρήματα στο Tepecik Çiftlik, υποδηλώνουν ότι,
το σημείο μπορεί να ήταν καθοριστικής σημασίας για την παραγωγή των συγκεκριμένων αντικειμένων.Οι καθρέφτες, κυκλικοί και καλά γυαλισμένοι, δεν ήταν χρηστικά αντικείμενα, αλλά στοιχεία με ισχυρό συμβολικό νόημα. Η σπανιότητά τους, είναι αξιοσημείωτη: μέχρι σήμερα, έχουν ανακαλυφθεί μόλις 56 δείγματα σ’ ολόκληρη την Εγγύς Ανατολή, διανεμημένα σε έξι αρχαιολογικούς χώρους στην Ανατολία και έναν στην Ανατολική Μεσόγειο.
Χάρτης με τα σημεία όπου υπήρχαν φυσικές πηγές οψιδιανού (Φωτογραφία: Alice Vinet).
Η παρουσία τους σε ταφικά και τελετουργικά περιβάλλοντα, υποδηλώνει πως, τα τεχνουργήματα αυτά, δεν επιτελούσαν τον συμβατικό τους μόνο ρόλο, δηλαδή τον αντικατοπτρισμό: Μπορεί να ήταν και αντικείμενα κύρους, τελετουργικά μέσα ή να είχαν πνευματική σημασία.
Το εργοστάσιο παραγωγής καθρεφτών
Ανάμεσα στα σημεία όπου έχουν ανακαλυφθεί οι συγκεκριμένοι καθρέφτες, ξεχωρίζει ο αρχαιολογικός χώρος του Tepecik Çiftlik, ως καθοριστικής σημασίας τοποθεσία για την κατανόηση της παραγωγής. Στην κοιλάδα Melendiz, στην Καππαδοκία, ο οικισμός κατοικείτο από τη Νεολιθική έως την πρώιμη Χαλκολιθική περίοδο, μεταξύ του 7000 και του 6000 π.Χ.
Η εγγύτητά του με φυσικές πηγές οψιδιανού, όπως τα φυσικά αποθέματα στη Nenezidağ και το Göllüdağ, έδωσαν στους κατοίκους στη δυνατότητα της ανάπτυξης μιας εξειδικευμένης βιομηχανίας κοπής και γυαλίσματος του ηφαιστειακού υλικού.
Οι ανασκαφές στο Tepecik Çiftlik, έχουν φέρει στο φως, εκτός από ολοκληρωμένους καθρέφτες, και προσχέδια σε διάφορα στάδια της παραγωγής, δίνοντας στους ερευνητές τη δυνατότητα ανασύστασης κάθε βήματος της παραγωγικής διεργασίας.
Τα ευρήματα, κάνουν το σημείο αυτό μοναδικό στο οποίο έχει καταγραφεί αδιαμφισβήτητα η παραγωγή οψιδιανού. Στα υπόλοιπα σημεία, έχουν ανακαλυφθεί μόνο ολοκληρωμένα τα τεχνουργήματα, γεγονός που υποδηλώνει ότι ήταν προϊόν εισαγωγής.
Η διαδικασία κατασκευής των καθρεφτών αυτών, δεν ήταν απλή. Με βάση την ανάλυση των κομματιών που έχουν ανακαλυφθεί, οι αρχαιολόγοι έχουν ταυτοποιήσει τουλάχιστον οκτώ στάδια στην παραγωγική διαδικασία.
Το μυστήριο με την χρήση τους
Οι τεχνίτες διάλεγαν ένα κομμάτι οψιδιανού με σχετικά επίπεδη επιφάνεια και ημικυκλικό σχήμα, απομάκρυναν τις αιχμηρές άκρες και γυάλιζαν το περίγραμμα. Χρησιμοποιούσαν μια τραχιά κοκκώδη πέτρα για το γυάλισμα της επιφάνειας. Έπειτα, χρησιμοποιούσαν πιο λεπτά λειαντικά, όπως άμμο ή στάχτη ανάμικτη με νερό, λίπος και δέρμα, που εφαρμόζονταν για τη λείανση της υφής. Τέλος, εικάζεται πως, ορισμένοι καθρέπτες γυαλίζονταν με λίπος και μαλακά υφάσματα.
Το αποτέλεσμα ήταν ένα φορητό αντικείμενο με επιφάνεια αντικατοπτρισμού που αντανακλούσε το είδωλο εκείνου που το κοιτά. Ωστόσο, φαίνεται πως οι καθρέπτες δεν χρησιμοποιούνταν μόνο γι’ αυτόν τον σκοπό, ή τουλάχιστον, όχι αποκλειστικά γι’ αυτόν. Η ακριβής χρήση του, παραμένει μυστήριο.
Η ανακάλυψη των καθρεφτών σε διαφορετικά περιβάλλοντα, υποδηλώνει ότι η χρήση τους δεν περιοριζόταν στην πρακτική εκδοχή. Στο Çatalhöyük, έναν από τους σημαντικότερους Νεολιθικούς χώρους της Ανατολίας, οι καθρέφτες που έχουν βρεθεί σε τύμβους, μαζί με χρωστικές ουσίες όπως κόκκινο, κίτρινο, μπλε και πράσινο και οδηγούν τους ερευνητές στην υπόθεση ότι, οι άνθρωποι τότε μπορεί να βάφονταν κατά τη διάρκεια τελετουργικών που σχετίζονταν με τον εξωραϊσμό των νεκρών.
Ολοκληρωμένοι και ημιτελείς καθρέφτες που ανακαλύφθηκαν στο Tepecik Çiftlik (Φωτογραφία: Alice Vinet).
Νεολιθικοί καθρέφτες από οψιδιανό
Άλλες μελέτες, υποδηλώνουν πως οι καθρέπτες μπορεί να χρησίμευαν ως μέσα για σινιάλο, ή ακόμη και ως εργαλεία κατεύθυνσης του φωτός. Ωστόσο, η επικρατούσα θεωρία λέει πως τα αντικείμενα αυτά, προσέδιδαν κύρος και χρησιμοποιούνταν από άτομα υψηλής τάξης στην κοινότητά τους. Η περιπλοκότητα της παραγωγής και η περιορισμένη τους διανομή, ενισχύουν την ιδέα πως, δεν χρησιμοποιούνταν καθημερινά, αλλά φυλάσσονταν για ειδικές περιστάσεις.
Η κατανομή των καθρεπτών από οψιδιανό, την Νεολιθική Εποχή, εγείρει ένα ακόμη ερώτημα: Πώς ταξίδευαν τα αντικείμενα ανάμεσα στις διαφορετικές περιοχές; Η ανάλυση των ευρημάτων, υποδηλώνει ότι, οι περισσότεροι καθρέφτες, κατασκευάζονταν στο Tepecik Çiftlik και στη συνέχεια εξάγονταν σε άλλους οικισμούς, όπως τους Çatalhöyük και Akarçay Tepe. Η απουσία προσχεδίων στο σημείο, μαρτυρά ότι δεν κατασκευάζονταν εκεί, αλλά έφταναν στην περιοχή ως ολοκληρωμένα προϊόντα, ενδεχομένως μέσω δικτύων ανταλλαγής.
Στην περίπτωση των καθρεπτών που έχουν βρεθεί στις περιοχές Domuztepe και Tel Kabri, σε πολύ πιο μακρινή απόσταση από τις πηγές του οψιδιανού, η κατάσταση είναι ακόμη πιο αινιγματική. Στο Domuztepe, οι ερευνητές ανακάλυψαν άλλα αντικείμενα από οψιδιανό, όπως χάντρες και δοχεία, τα οποία υποδηλώνουν πως, οι κάτοικοι είχαν πρόσβαση σε εξωτικά υλικά και είχαν κατακτήσει τις τεχνικές γυαλίσματος. Η ακριβής προέλευση ωστόσο των καθρεπτών, παραμένει ανεπιβεβαίωτη.
Το Tel Kabri, στον αντίποδα, βρίσκεται στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, μακριά από τις πηγές του οψιδιανού. Ο μόνος καθρέφτης που έχει ανακαλυφθεί εκεί, είχε εισαχθεί από την Ανατολία, μαρτυρώντας πως, τα αντικείμενα αυτά ταξίδευαν από μακριά, όντας αντικείμενα κύρους.
Τα, φαινομενικά απλά, αντικείμενα αυτά, ενέχουν την περίπλοκη ιστορία της παραγωγής και της διανομής τους, αποκαλύπτοντας την ικανότητα των ανθρώπων της Νεολιθικής Εποχής να επεξεργάζονται δεξιοτεχνικά τα υλικά, να συνάπτουν εμπορικούς δεσμούς και να εμποτίζουν τα αντικείμενα της καθημερινότητας με συμβολικό νόημα.
Από το enikos
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου