 |
| Επίκουρος, ρωμαϊκό αντίγραφο του 250 π.Χ. - πηγή |
Οι καρβουνιασμένοι πάπυροι θα μπορούσαν να αποκαλύψουν τα χαμένα έργα του Έλληνα φιλοσόφου Επίκουρου -αν οι επιστήμονες μπορούσαν να καταλάβουν πώς να τα διαβάσουν.
Το 1752, οι ανασκαφές σε μια μεγάλη βίλα -τη Βίλα των Παπύρων (Villa dei Papiri) όπως ονομάστηκε αργότερα- στο ερειπωμένο ρωμαϊκό χωριό Ερκουλάνεουμ -Ηράκλειον (Ερκολάνο) της Καμπανίας κοντά στην Πομπηία- είχαν μεγάλες ελπίδες να βρουν ανεκτίμητα αριστουργήματα. Στην τοποθεσία, η οποία είχε καταστραφεί από την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ., είχαν ήδη βρεθεί πολλά εξαιρετικά μπρούντζινα αντικείμενα Οι αρχαιολόγοι του 18ου αιώνα, αναζητώντας τον επόμενο θησαυρό, ερεύνησαν τα ερείπια με ξύλα και φτυάρια.
Η Βίλα των Παπύρων - πηγή
Παρά -ή λόγω- το βίαιο τέλους τους, τα ερείπια του Ερκουλάνεουμ και της Πομπηίας ήταν από τα καλύτερα διατηρημένα μέρη από οποιαδήποτε άλλο ρωμαϊκό. Οι ζωγραφισμένοι τοίχοι των εξοχικών με την περίπλοκη διακόσμηση έδειχναν πως ήταν οι ρωμαϊκές οικογένειες, ενώ, τα γκράφιτι που ήταν χαραγμένα στους ίδιους τοίχους έδιναν φωνή στους μέσους Ρωμαίους και τη σκανδαλώδη αίσθηση του χιούμορ τους.
Αναπαράσταση της Βίλας των Παπύρων - πηγή
Ο βασιλιάς της Νάπολης Κάρολος Ζ' χρηματοδότησε τις ανασκαφές για να προσθέσει περισσότερα αριστουργήματα της ρωμαϊκής τέχνης στην επεκτεινόμενη συλλογή του και οι ανασκαφείς ήξεραν τι ήθελε να βρουν -μάρμαρο και μπρούτζο για να διακοσμήσουν το παλάτι του. Εξαιτίας αυτού, έφτασαν κοντά στο να χάσουν αυτό που σήμερα πολλοί θεωρούν τη μεγαλύτερη ανακάλυψη που έγινε ποτέ στο Ερκουλάνεουμ.
Οι εργάτες ήταν πολύ απογοητευμένοι όταν, το μόνο που βρήκαν σε ένα μικρό δωμάτιο ήταν καμένα και μαυρισμένα κομμάτια υλικού που αποσυντίθεται. Μερικοί από αυτούς τα έβγαλαν από το αποθετήριο τους και τα πέταξαν, ενώ άλλοι διαπίστωσαν ότι ήταν πολύ εύφλεκτα και τα χρησιμοποίησαν για να ανάψουν φωτιά για μαγείρεμα. Μόνο όταν συνειδητοποίησαν ότι είχαν τοποθετηθεί προσεκτικά, έδωσαν περισσότερη προσοχή και αποφάσισαν να τα μελετήσουν.
Τα αντικείμενα αποδείχθηκε ότι ήταν ειλητάρια -συνολικά κάπου 2.000- φτιαγμένα από πάπυρο τυλιγμένο γύρω από ξύλινους πυρήνες. Αποτελούσαν τη μοναδική ολοκληρωμένη βιβλιοθήκη που είχε διασωθεί από την αρχαιότητα.
Τα αντικείμενα αποδείχθηκε ότι ήταν ειλητάρια -συνολικά κάπου 2.000- φτιαγμένα από πάπυρο τυλιγμένο γύρω από ξύλινους πυρήνες. Αποτελούσαν τη μοναδική ολοκληρωμένη βιβλιοθήκη που είχε διασωθεί από την αρχαιότητα.
Κανείς δεν ξέρει ποιος ήταν αυτός που εντόπισε τις γραφές πάνω στην εύθραυστη επιφάνεια των κυλίνδρων, αλλά σχεδόν μόλις ανακαλύφθηκαν, ο Κάρολος Ζ' διέταξε τον φύλακα του βασιλικού μουσείου, Camillo Paderni, να προσπαθήσει να τα διαβάσει. Όπως έγραψε ο ίδιος, ήταν πολύ εύκολο να ειπωθεί παρά να γίνει.
"Λιγότερο πριν από ένα μήνα, βρέθηκαν πολλοί όγκοι πάπυρου, αλλά έχουν μετατραπεί σε ένα είδος κάρβουνου, τόσο εύθραυστο, που, αγγίζοντάς τους, γίνονται στάχτη. Ωστόσο, με τις εντολές της μεγαλειότητάς του, έκανα πολλές δοκιμές για να τους ανοίξω, αλλά μάταια, εκτός από μερικές λέξεις, τις οποίες διάλεξα ολόκληρες, όπου υπάρχουν διάφορα κομμάτια με τα οποία φαίνεται πώς γράφτηκαν όλοι".
Οι ιστορικοί εντυπωσιάστηκαν από την πιθανότητα αυτή η βιβλιοθήκη να περιείχε έργα μερικών από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της ιστορίας που πίστευαν ότι είχαν χαθεί για πάντα -ποιητών όπως η Σαπφώ και οι σκέψεις φιλοσόφων όπως ο Επίκουρος.
"Λιγότερο πριν από ένα μήνα, βρέθηκαν πολλοί όγκοι πάπυρου, αλλά έχουν μετατραπεί σε ένα είδος κάρβουνου, τόσο εύθραυστο, που, αγγίζοντάς τους, γίνονται στάχτη. Ωστόσο, με τις εντολές της μεγαλειότητάς του, έκανα πολλές δοκιμές για να τους ανοίξω, αλλά μάταια, εκτός από μερικές λέξεις, τις οποίες διάλεξα ολόκληρες, όπου υπάρχουν διάφορα κομμάτια με τα οποία φαίνεται πώς γράφτηκαν όλοι".
Οι ιστορικοί εντυπωσιάστηκαν από την πιθανότητα αυτή η βιβλιοθήκη να περιείχε έργα μερικών από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της ιστορίας που πίστευαν ότι είχαν χαθεί για πάντα -ποιητών όπως η Σαπφώ και οι σκέψεις φιλοσόφων όπως ο Επίκουρος.
Μπαλτάδες και οξύ
Απεικόνιση των ανασκαφών του 18ου αιώνα στο Ερκουλάνεουμ
Στα τέλη του 18ου αιώνα, στην Ευρώπη, οι μελετητές λάτρευαν την ιδιοφυΐα της Ελλάδας και της Ρώμης. Η είδηση της μυστηριώδους ανακάλυψης έφτασε σε όλη την ήπειρο και οι αρχαιολόγοι προσπαθούσαν να μαντέψουν τι περιείχαν τα ειλητάρια.
Υπήρχε όμως ένα πρόβλημα. Κανείς δεν μπορούσε να διαβάσει τους κυλίνδρους πέρα από τα λίγα κομμάτια που είχε αποκρυπτογραφήσει ο Paderni. Οι εύθραυστοι πάπυροι είχαν σχεδόν εξ ολοκλήρου ανθρακοποιηθεί από τη θερμότητα του Βεζούβιου, είχαν γίνει μια μάζα που έμοιαζε με κάρβουνο. Δεν θα ήταν απλό να ξεχωρίσει κανείς τους κυλίνδρους, και ήταν ακόμη πιο δύσκολο να δει τυχόν γράμματα, πόσο δε ολόκληρες λέξεις. Όμως, το προσπάθησαν.
Στην πρώτη προσπάθεια, χρησιμοποίησαν ένα μαχαίρι για να κόψουν τα ρολά ακριβώς στη μέση. Κάθε φορά, ξεκολλούσαν ένα θραύσμα και προσπαθούσαν να το αποκρυπτογραφήσουν πριν προχωρήσουν στο επόμενο. Δυστυχώς, η μέθοδος έτεινε να μην αφήνει τίποτα παρά μόνο σωρούς μικροσκοπικών θραυσμάτων. Οι μελετητές χρειάζονταν μια πιο λεπτή προσέγγιση.
Το 1753, ο Antonio Piaggio, ο φύλακας χειρογράφων στο Βατικανό, δημιούργησε μια μηχανή για να ξετυλίγει σταθερά τους ρόλους χρησιμοποιώντας βάρη. Η συσκευή του μπορούσε να διαχωρίσει τα στρώματα σε μεγαλύτερα θραύσματα, κάτι που έδωσε στους ερευνητές καλύτερη κατανόηση του τι ήταν γραμμένο πάνω τους. Ωστόσο, ήταν μια αργή και επικίνδυνη διαδικασία, έτσι οι άνθρωποι δεν εγκατέλειψαν τις ελπίδες να τη βελτιώσουν.
Όταν το 1816 ο βασιλιάς Φερδινάνδος Δ' της Νάπολης έδωσε στη Βρετανία αρκετούς από τους κυλίνδρους -σε αντάλλαγμα για μια καμηλοπάρδαλη για το θηριοτροφείο του-, αυτοί δόθηκαν στον καθηγητή Δρ Friedrich Sickler. Ο Sickler ήταν έμπειρος στο να δουλεύει με αιγυπτιακούς παπύρους και ήταν γνωστός μελετητής των αρχαίων γλωσσών. Βύθισε τα ειλητάρια στο νερό μέχρι να μαλακώσουν αρκετά ώστε να ξεκολλήσουν. Η τεχνική, ναι μεν άνοιξε τους κυλίνδρους, αλλά επίσης ξέπλυνε εντελώς τις γραφές που περιείχαν, καταστρέφοντας έτσι 7 από τους 12 παπύρους που υπήρχαν πριν ο Sickler καταλάβει το λάθος του. Συγκλήθηκε μια κοινοβουλευτική επιτροπή, η οποία διερεύνησε τη γκάφα και τελικά τον απομάκρυνε από το έργο.
Ακολούθως, παρενέβη ο διαπρεπής επιστήμονας σερ Humphry Davy. Ως λαμπρός και καινοτόμος χημικός, ο Davy εξέθεσε τα θραύσματα σε χλώριο, ατμούς ιωδίου και οξύ. Ο όξινος ατμός που προκλήθηκε χαλάρωσε τα στρώματα των κυλίνδρων, ενώ το χλώριο και το ιώδιο βοήθησαν να γίνει πιο διακριτή η γραφή, αλλάζοντας το χρώμα του παπύρου.
Σήμερα οι Πάπυροι του Ερκουλάνεουμ φυλάσσονται σε ασφαλή και σταθερό περιβάλλον και δεν εκτίθενται σε καμία πιθανώς καταστροφική δραστηριότητα.
Όταν το 1816 ο βασιλιάς Φερδινάνδος Δ' της Νάπολης έδωσε στη Βρετανία αρκετούς από τους κυλίνδρους -σε αντάλλαγμα για μια καμηλοπάρδαλη για το θηριοτροφείο του-, αυτοί δόθηκαν στον καθηγητή Δρ Friedrich Sickler. Ο Sickler ήταν έμπειρος στο να δουλεύει με αιγυπτιακούς παπύρους και ήταν γνωστός μελετητής των αρχαίων γλωσσών. Βύθισε τα ειλητάρια στο νερό μέχρι να μαλακώσουν αρκετά ώστε να ξεκολλήσουν. Η τεχνική, ναι μεν άνοιξε τους κυλίνδρους, αλλά επίσης ξέπλυνε εντελώς τις γραφές που περιείχαν, καταστρέφοντας έτσι 7 από τους 12 παπύρους που υπήρχαν πριν ο Sickler καταλάβει το λάθος του. Συγκλήθηκε μια κοινοβουλευτική επιτροπή, η οποία διερεύνησε τη γκάφα και τελικά τον απομάκρυνε από το έργο.
Ακολούθως, παρενέβη ο διαπρεπής επιστήμονας σερ Humphry Davy. Ως λαμπρός και καινοτόμος χημικός, ο Davy εξέθεσε τα θραύσματα σε χλώριο, ατμούς ιωδίου και οξύ. Ο όξινος ατμός που προκλήθηκε χαλάρωσε τα στρώματα των κυλίνδρων, ενώ το χλώριο και το ιώδιο βοήθησαν να γίνει πιο διακριτή η γραφή, αλλάζοντας το χρώμα του παπύρου.
Σήμερα οι Πάπυροι του Ερκουλάνεουμ φυλάσσονται σε ασφαλή και σταθερό περιβάλλον και δεν εκτίθενται σε καμία πιθανώς καταστροφική δραστηριότητα.
Την τελευταία δεκαετία, οι φυσικοί έχουν κάνει ψηφιακές σαρώσεις του εσωτερικού τους σε μια προσπάθεια να τους αποκρυπτογραφήσουν. Αυτό που έχει αποκαλυφθεί μέχρι στιγμής έχει ανατρέψει 2000 χρόνια φιλοσοφίας.
Αναγέννηση από τις στάχτες
Ένα από τα εκατοντάδες ειλητάρια που ανακαλύφθηκαν στην Βίλα, που σήμερα φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Νάπολης
"Άφοβον ο θεός, ανύποπτον ο θάνατος και ταγαθόν μεν εύκτητον, το δε δεινόν ευεκκαρτέρητον" - Ο θεός δεν είναι επίφοβος, ο θάνατος είναι ανύποπτος και το καλό εύκολα αποκτιέται, το δε κακό εύκολα αντέχεται.
Αυτό το τετράγραμμο θραύσμα ενός από τους κυλίνδρους είναι γνωστό ως Τετραφάρμακος αποτελεί τη συμπύκνωση των κυριότερων διδασκαλιών του Επίκουρου αναφορικά με το πώς να διάγει κανείς τη ζωή του και μας είναι γνωστή από ένα κείμενο του Επικούρειου φιλοσόφου Φιλόδημου που διασώθηκε από τη βίλα. Οι αρχαίοι βιογράφοι του καταγράφουν δεκάδες βιβλία γραμμένα από τον Επίκουρο και η φιλοσοφική του σχολή εξαπλώθηκε σε όλο τον αρχαίο κόσμο. Για εκατοντάδες χρόνια, ο Επικούρειος και ο Στωικισμός ήταν δύο από τα πιο σημαίνοντα φιλοσοφικά δόγματα, αλλά η άνοδος του Χριστιανισμού -με την εστίασή του στη λύτρωση στην επόμενη ζωή- μείωσε το ενδιαφέρον για τον Επικούρειο, που ασχολούνταν μόνο με το εδώ και τώρα. Με την επικούρεια σκέψη να απορρίπτεται, τα έργα του τελικά σκορπίστηκαν και χάθηκαν.
Οι επιστήμονες θυμόντουσαν μόνο τα πιο απλά περιγράμματα των διδασκαλιών του Επίκουρου. Για 2.000 χρόνια, μερικές από τις καλύτερες ιστορικές πηγές για τον Επίκουρο προέρχονταν από τα γραπτά εχθρικών στοχαστών από άλλες φιλοσοφικές σχολές ή χριστιανών συγγραφέων που τον καταδίκασαν ως άθεο και ηδονικό γουρούνι. Το να αποκαλεί κάποιος κάποιον άλλο "Επίκουρο" σήμαινε ότι τον κατηγορούσε ότι νοιαζόταν μόνο για τις απολαύσεις μόνο της κοιλιάς του.
Τώρα όμως, τα λόγια του Επίκουρου μπορούσαν να αντικρούσουν τις κατηγορίες. Οι κύλινδροι από το Ερκουλάνεουμ που έχουν αποκρυπτογραφηθεί αποτελούνται εξ ολοκλήρου από επικούρεια κείμενα, που κάποτε πίστευαν ότι είχαν χαθεί για πάντα.
Οι επιστήμονες θυμόντουσαν μόνο τα πιο απλά περιγράμματα των διδασκαλιών του Επίκουρου. Για 2.000 χρόνια, μερικές από τις καλύτερες ιστορικές πηγές για τον Επίκουρο προέρχονταν από τα γραπτά εχθρικών στοχαστών από άλλες φιλοσοφικές σχολές ή χριστιανών συγγραφέων που τον καταδίκασαν ως άθεο και ηδονικό γουρούνι. Το να αποκαλεί κάποιος κάποιον άλλο "Επίκουρο" σήμαινε ότι τον κατηγορούσε ότι νοιαζόταν μόνο για τις απολαύσεις μόνο της κοιλιάς του.
Τώρα όμως, τα λόγια του Επίκουρου μπορούσαν να αντικρούσουν τις κατηγορίες. Οι κύλινδροι από το Ερκουλάνεουμ που έχουν αποκρυπτογραφηθεί αποτελούνται εξ ολοκλήρου από επικούρεια κείμενα, που κάποτε πίστευαν ότι είχαν χαθεί για πάντα.
Πάπυρος του Ερκουλάνεουμ, Βρετανικό Μουσείο - πηγή
Η βιβλιοθήκη πιθανότατα ανήκε στον Ρωμαίο Επικούρειο ονόματι Φιλόδημο, ο οποίος έγραψε εκτενώς για την Επικούρεια σκέψη και συγκέντρωσε τα έργα του φιλοσόφου. Από τα ανακτημένα κείμενα, οι σύγχρονοι μελετητές γνωρίζουν λεπτομερώς πώς σκέφτονταν, δίδασκαν και ζούσαν οι Επικούρειοι.
Οι συνταγές για τη ζωή είναι εκπληκτικά σύγχρονες. Ο Επίκουρος πίστευε ότι τα πάντα μπορούν να εξηγηθούν από τις ενέργειες των ατόμων που ακολουθούν τους φυσικούς νόμους, παραμερίζοντας τις θεϊκές εξηγήσεις για τα γεγονότα. Υποστήριξε ότι οι άνθρωποι πρέπει να επικεντρωθούν στο να ζουν όσο καλύτερα μπορούν όσο είναι ζωντανοί, γιατί δεν υπήρχε λυτρωτική μεταθανάτια ζωή. Το άγχος, ο φόβος και ο πόνος πρέπει να μειωθούν όσο το δυνατόν περισσότερο, και οι ανθρώπινες σχέσεις με τους φίλους είναι τα κλειδιά για την ικανοποίηση.
Δείτε επίσης: ΣΗΜΑΙΕΣ ΚΙ ΕΜΜΟΝΕΣ ΠΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΗΣΑΜΕ (Προς μελοποίηση)
Ενώ μεγάλο μέρος της αρχαίας φιλοσοφίας ασχολείται με επαναλαμβανόμενα ζητήματα γλωσσικής διαφοροποίησης, μεταφυσικής και λογικής, υπάρχει μια γοητευτική απλότητα στην επικούρεια φιλοσοφία. Ο αρχαίος στοχαστής πρότεινε ότι η ζωή είναι για να ζούμε καλά -και ότι μπορούμε να το κάνουμε καλύτερα περνώντας χρόνο με τους φίλους μας και απολαμβάνοντας μικρές απολαύσεις. Ποιος μπορεί να διαφωνήσει με έναν φιλόσοφο ο οποίος πίστευε ότι, το να έχεις μια "μικρή κατσαρόλα με τυρί" ήταν τόσο καλό όσο μια δαπανηρή γιορτή;
από: mental floss
Από το 3otiko
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου