Η καταγωγή της μούντζας - Βυζάντιο ή Αρχαία Ελλάδα

 Η μούντζα, που πλέον κοστίζει 100 ευρώ, είναι ευρέως διαδεδομένη στην Ελλάδα, την Κύπρο και γενικά όπου ζουν Έλληνες, υβριστική χειρονομία. Ξέρετε όμως τι σημαίνει κι από που κατάγεται;

Η μούντζα, γνωστή και ως φάσκελο, είναι ίσως η πιο παλιά προσβλητική χειρονομία που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα ανάμεσα στους Έλληνες. 

Η μούντζα γίνεται με την παλάμη του χεριού. Ο υβρίζων τείνει το χέρι του προς τον υβριζόμενο και «δείχνει» σε αυτόν την ανοιχτή του παλάμη ενώ τα δάκτυλα

του χεριού του είναι τεντωμένα. Ο υβρίζων πρέπει να δίνει την εντύπωση πως κολλάει το χέρι του στο πρόσωπο του υβριζόμενου, όσο μακριά και να βρίσκεται. Προκειμένου να δοθεί έμφαση, κάποιες φορές η μούντζα γίνεται με τα δύο χέρια. Σε αυτή την περίπτωση οι δύο παλάμες του υβρίζοντος είναι η μία πίσω από την άλλη, ενώ η μπροστινή παλάμη είναι σταθερή και η άλλη πέφτει πάνω της από την πίσω μεριά. 

Η μούντζα συνοδεύεται συχνά από επιφωνήματα και υβριστικές φράσεις όπως «να!», «όρσε!», «να μα…κα!», «πάρ’τα να μη σ’τα χρωστάω» κλπ. Μία παραλλαγή της, η «ευγενική» μούντζα, πραγματοποιείται με όμοιο τρόπο, αλλά κρατώντας κλειστά τα δάχτυλα του χεριού: Η εν λόγω χειρονομία συνοδεύεται συχνά από τη φράση «φύσα!». Και αφού ο άλλος φυσίξει τότε ανοίγουν τα δάχτυλα.

Η πιο δημοφιλής άποψη λέει ότι η προέλευση της μούντζας είναι το Βυζάντιο, η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, όπου οι εγκληματίες δένονταν σε ένα γάϊδαρο και περιφέρονταν στην πόλη, όπου οι πολίτες μουντζούρωναν με τις παλάμες τους το πρόσωπό του με ακαθαρσίες και στάχτη (μούντζος), συμπληρώνοντας έτσι την τιμωρία του. Άλλες πηγές αναφέρουν οτι αυτό το έκανε ο δικαστής, αλλά όπως και να’χει η χειρονομία έμεινε ως τις μέρες μας συμβολικά, σαν μίμηση του εξευτελιστικού μουντζουρώματος της παλάμης αυτού που την δέχεται. Δηλαδή, όταν μουντζώνουμε κάποιον, στην ουσία να του λέμε «σε εξευτελίζω, σε απαξιώνω, σου ρίχνω βρωμιές στα μούτρα» .

Η ελληνική μούντζα έγινε πιο διάσημη παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια, μέσω της εικόνας χιλιάδων αγανακτισμένων διαδηλωτών που μουντζώνουν την ελληνική βουλή. 

Στη φωτογραφία βλέπουμε ομαδικό μούτζωμα προς το Ελληνικό Κοινοβούλιο από το Κίνημα των Αγανακτισμένων Πολιτών στις διαδηλώσεις στις 29 Ιουνίου 2011

Η συγκεκριμένη χειρονομία χρησιμοποιείται με παρόμοιο νόημα σε αραβικές χώρες, ενώ παραλαγή αυτής στην Αμερική, σημαίνει «βούλωσέ το» (speak to the hand!).

Ωστόσο υπάρχει ακόμα η άποψη ότι η χρήση της μούντζας χρονολογείται πολύ παλιότερα, στην Αρχαία Ελλάδα. Στην περίπτωση αυτή, μία χειρονομία αντίστοιχη της μούντζας χρησιμοποιόταν αρχικά στα Ελευσίνια μυστήρια και συνοδευόταν από κατάρες που απευθύνονταν προς τον «εχθρό», το «Κακό» κλπ, φράσεις δηλωτικές της αποπομπής στο ανάθεμα. Δηλαδή ως εξορκισμό του κακού. Ωστόσο, αυτή η άποψη για την προέλευση της μούντζας έχει αμφισβητηθεί έντονα.

Πρόκειται για κίνηση ανάλογη με την ρίψη λίθου του αναθέματος σε κολωνό λίθων, που δημιουργούσαν με την ρίψη λίθων κατά του αναθεματιζομένου.

Τρίτη άποψη είναι ότι η μούντζα ή φάσκελο (παλαιότερο «σφάκελο» και «στρούντζος» και «πούλος») ξεκίνησε στην Αρχαία Ελλάδα ως χειρονομία που απεικόνιζε το γυναικείο αιδοίο ή την ερωτική πράξη. Όπως αναφέρει ο Οβίδιος, ο υβριστής δεν είχε τότε ανοιχτά όλα τα δάχτυλα του χεριού, αλλά είχε τεντωμένο τον αντίχειρα και καθέτως προτεταμένο τον δείκτη και τον μέσο, κρατώντας τα υπόλοιπα δύο δάχτυλα κλειστά σε γροθιά. Οπως αναφέρει ο ίδιος οι Έλληνες αποκαλούσαν αυτή τη χειρονομία σύκο και οι Ρωμαίοι στην αρχή νόμιζαν ότι με αυτή τη χειρονομία οι Έλληνες ξόρκιζαν δαιμονικές δυνάμεις, επειδή σε άλλους λαούς η επίδειξη της παλάμης και η παρόμοια χρήση των δακτύλων ήταν συνυφασμένη με κατάρες και εξορκισμούς -θεωρείτο προβασκάνιο. Εντούτοις στην πραγματικότητα ήταν βαριά ύβρις και έκφραση περιφρόνησης που επιβίωσε με άλλη μορφή και στο Βυζάντιο (στις διαπομπεύσεις).

Η κίνηση εκφράζει βαριά περιφρόνηση, μαζί δε και κατάρα για αποπομπή και εξαφάνιση.

Πλέον 100 ευρώ για τη μούντζα ή οποιαδήποτε άλλη προσβλητική χειρονομία.

Από το aorata