ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Εκείνο που Δεν Είχαμε Σκεφτεί για την Ανθρώπινη Ψυχή

 Ας δούμε τι αναφέρει ο Αριστοτέλης στο βιβλίο του Περί Ψυχής για τις διαφορές εξέλιξης του ανθρώπου από το ζώο

Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, υπάρχει μία θεμελιώδης και ειδοποιός διαφορά που διαχωρίζει την εξέλιξη του Ανθρώπου από την εξέλιξη των ζώων.

Η διαφορά αυτή έγκειται στο ότι ο Άνθρωπος είναι «κατασκευασμένος» για να ακολουθήσει

ΑΤΟΜΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ, σε αντίθεση με τα ζώα που ακολουθούν υποχρεωτικά την ΟΜΑΔΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΕΙΔΟΥΣ τους.

Ας δούμε όσα ο ίδιος αναφέρει σχετικά, στο βιβλίο του «ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ» 402a.

πρῶτον δ’ ἴσως ἀναγκαῖον διελεῖν ἐν τίνι τῶν γενῶν καὶ τί ἐστι,

ΚΑΤΑΡΧΗΝ ΛΟΙΠΟΝ, ΙΣΩΣ ΘΑ ΗΤΑΝ ΣΚΟΠΙΜΟ ΝΑ ΕΞΕΤΑΣΟΥΜΕ ΔΙΕΞΟΔΙΚΑ ΣΕ ΠΟΙΟ ΑΠΟ ΤΑ ΓΕΝΗ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΑΝΗΚΕΙ Η ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ Η ΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ.

λέγω δὲ πότερον τόδε τι καὶ οὐσία ἢ ποιὸν ἢ ποσόν,

ΑΝΑΦΕΡΟΜΑΙ ΣΕ ΠΟΙΑ ΑΠΟ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΚΑΤΑΤΑΞΟΥΜΕ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ, ΕΙΤΕ ΑΠΟ ΑΠΟΨΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΕΙΤΕ ΑΠΟ ΑΠΟΨΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑΣ,

ἢ καί τις ἄλλη τῶν διαιρεθεισῶν κατηγοριῶν,

ΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΑΝ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΜΕ ΝΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΤΑΞΟΥΜΕ ΣΕ ΚΑΠΟΙΑ ΑΛΛΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ.

ἔτι δὲ πότερον τῶν ἐν δυνάμει ὄντων ἢ μᾶλλον ἐντελέχειά τις•

ΕΠΙΠΛΕΟΝ, ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΕΞΕΤΑΣΟΥΜΕ ΑΝ Η ΨΥΧΗ ΑΝΗΚΕΙ ΣΤΑ ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΟΝΤΑ Η ΣΤΑ ΕΝΤΕΛΕΧΕΙΑ ΟΝΤΑ.

(Σε κατάσταση «εν δυνάμει» βρίσκεται η ψυχή, όταν δεν έχει ακόμα ενσαρκωθεί.

Σε κατάσταση «εν εντελεχεία» βρίσκεται η ψυχή όταν εισέρχεται σε ανθρώπινο σώμα και καταφέρει να επανέλθει στην θεία υπόστασή της, μαζί το σώμα αυτό.)

διαφέρει γὰρ οὔ τι [402b] μικρόν.

ΔΙΟΤΙ ΑΥΤΕΣ ΟΙ ΔΥΟ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΘΕ ΑΛΛΟ, ΠΑΡΑ ΜΙΚΡΗ ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΧΟΥΝ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ.

σκεπτέον δὲ καὶ εἰ μεριστὴ ἢ ἀμερής,

ΕΠΙΣΗΣ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΚΕΦΤΟΥΜΕ ΑΝ Η ΨΥΧΗ ΑΝΗΚΕΙ ΣΤΗΝ ΜΕΡΙΣΤΗ Η ΑΝ ΑΝΗΚΕΙ ΣΤΗΝ ΣΥΝΕΧΗ ΟΥΣΙΑ.

καὶ πότερον ὁμοειδὴς ἅπασα ψυχὴ ἢ οὔ•

ΚΑΙ ΕΠΙΣΗΣ, ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΙΕΡΩΤΗΘΟΥΜΕ, ΑΝ Η ΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΚΑΘΕ ΨΥΧΗΣ ΕΧΕΙ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΣΥΣΤΑΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑ ΚΑΘΕ ΑΛΛΗΣ ΨΥΧΗΣ, Η ΟΧΙ.

εἰ δὲ μὴ ὁμοειδής,

Ή ΑΝ Η ΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΚΑΘΕ ΨΥΧΗΣ ΔΙΑΦΕΡΕΙ ΕΞΟΛΟΚΛΗΡΟΥ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΑΛΛΗ ΟΥΣΙΑ.

πότερον εἴδει

ΚΑΙ ΒΕΒΑΙΩΣ, ΠΟΙΟ ΑΠΟ ΤΑ ΔΥΟ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ;

διαφέρουσα ἢ γένει.

ΔΙΑΦΕΡΕΙ ΚΑΠΟΙΑ ΨΥΧΗ ΑΠΟ ΚΑΠΟΙΑ ΑΛΛΗ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΙΔΟΣ Η ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΓΕΝΟΣ;

(Το «είδος» είναι η ποιότητα της ψυχής, δηλαδή αν είναι καλή ή κακή κτλ.

Το «γένος» είναι η κατηγορία του ζώου στο οποίο ανήκει η ψυχή, δηλαδή αν είναι άνθρωπος σκύλος γάτα, κτλ.)

νῦν μὲν γὰρ οἱ λέγοντες καὶ ζητοῦντες περὶ ψυχῆς περὶ τῆς ἀνθρωπίνης μόνης ἐοίκασιν ἐπισκοπεῖν•΄

ΣΗΜΕΡΑ ΒΕΒΑΙΩΣ, ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΕ ΤΕΤΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΟΥΝ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ, ΑΣΧΟΛΟΥΝΤΑΙ ΜΟΝΟ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΨΥΧΗ.

(Αυτό αποδεικνύει το ενδιαφέρον του Αριστοτέλη για τα μεταφυσικά θέματα. Και μόνο από αυτήν την δήλωση, δεν θα μπορούσε κανείς σε καμμία περίπτωση να τον κατατάξει στους «υλιστές φιλοσόφους», όπως δυστυχώς πιστεύουμε σήμερα.)

εὐλαβητέον δ’ ὅπως μὴ λανθάνῃ πότερον εἷς ὁ λόγος αὐτῆς ἐστι,

ΑΥΤΟ ΤΟ ΘΕΜΑ, ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΞΕΤΑΣΤΕΙ ΜΕ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΠΡΟΣΟΧΗ, ΩΣΤΕ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΧΘΟΥΝ ΠΙΘΑΝΑ ΛΑΘΗ, ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΠΟΥ ΕΞΕΤΑΣΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΜΟΝΟ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΨΥΧΗ.

καθάπερ ζῴου,

ΤΕΤΟΙΑ ΛΑΘΗ, ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ ΝΑ ΠΡΟΚΥΨΟΥΝ ΑΝ ΔΕΝ ΕΞΕΤΑΣΤΕΙ Η ΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΕΝΟΣ ΖΩΟΥ,

ἢ καθ’ ἕκαστον ἕτερος,

Η ΑΝ ΔΕΝ ΕΞΕΤΑΣΤΕΙ Η ΔΙΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΚΑΠΟΙΟΥ ΕΜΨΥΧΟΥ ΟΝΤΟΣ, ΑΠΟ ΚΑΠΟΙΟ ΑΛΛΟ ΕΜΨΥΧΟ ΟΝ.

(Άρα, αυτό που υποστηρίζει ο Αριστοτέλης είναι ότι για να έχουμε μία ολοκληρωμένη αντίληψη περί ψυχής πρέπει να εξετάσουμε τις ψυχές όλων των ζώντων οργανισμών.)

οἷον ἵππου, κυνός, ἀνθρώπου, θεοῦ,

ΌΠΩΣ Π.Χ. ΝΑ ΕΞΕΤΑΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΔΙΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΕΝΟΣ ΙΠΠΟΥ, ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΕΝΟΣ ΣΚΥΛΟΥ Ή ΕΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Ή ΕΝΟΣ ΘΕΟΥ.

(Άρα η ψυχή διαφέρει και κατά γένος και κατά είδος.

Αυτό σημαίνει ότι δύο άνθρωποι δεν μπορούν ποτέ να έχουν την ίδια ψυχική εξέλιξη, διότι η εξέλιξη που ακολουθούν είναι ατομική. Αντιθέτως δύο ζώα, έχουν υποχρεωτικά την ίδια ψυχική εξέλιξη, διότι η εξέλιξη που ακολουθούν είναι ομαδική.)

τὸ δὲ ζῷον τὸ καθόλου

ΌΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΣΤΑ ΖΩΑ, Η ΨΥΧΗ ΤΟΥΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΚΟΙΝΗ ΟΥΣΙΑ, ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΕΙΔΟΣ ΤΟΥΣ,

ἤτοι οὐθέν ἐστιν ἢ ὕστερον,

ΔΗΛΑΔΗ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΝΕΝΑ ΖΩΟ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ ΕΙΔΟΥΣ ΠΟΥ ΝΑ ΥΣΤΕΡΕΙ Ή ΝΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΕΙ ΕΝΑΝΤΙ ΚΑΠΟΙΟΥ ΑΛΛΟΥ ΖΩΟΥ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ ΕΙΔΟΥΣ.

(Δηλαδή μας λέει ότι όλα τα ζώα γεννιούνται με την ίδια ποιότητα ψυχής και ανάλογα με τις συνθήκες του περιβάλλοντος στο οποίο ζουν, είτε αγριεύουν είτε εξημερώνονται. Όμως αυτό δεν αποτελεί χαρακτηριστικό της ψυχής τους αλλά χαρακτηριστικό του τρόπου ζωής τους.

Δεν υπάρχει δηλαδή κακό ή καλό σκυλί, αλλά υπάρχει ένα σκυλί που έχει αποκτήσει καλές ή κακές συνήθειες.)

ὁμοίως δὲ κἂν εἴ τι κοινὸν ἄλλο κατηγοροῖτο•

ΤΟ ΙΔΙΟ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΩΝ ΨΥΧΩΝ ΤΟΥ ΖΩΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ.

ἔτι δέ, εἰ μὴ πολλαὶ ψυχαὶ ἀλλὰ μόρια,

ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΜΑΛΙΣΤΑ, ΕΦΟΣΟΝ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΟΛΛΕΣ ΨΥΧΕΣ ΖΩΩΝ, ΑΛΛΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΜΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΨΥΧΗΣ ΤΟΥ ΕΙΔΟΥΣ ΤΟΥ ΖΩΟΥ,

(Δηλαδή θεωρεί ότι η ψυχή κάθε ζώου δεν αποτελεί τίποτα περισσότερο, από ένα μόριο, ένα ελάχιστο κομμάτι, από την συνολική ομαδική ψυχή του είδους του ζώου που ενσαρκώνεται.)

πότερον δεῖ ζητεῖν πρότερον

ΤΙ ΑΠΟ ΤΑ ΔΥΟ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΠΡΟΗΓΗΘΕΙ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΜΑΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΤΩΝ ΖΩΩΝ;

τὴν ὅλην ψυχὴν ἢ τὰ μόρια.

Η ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΨΥΧΗΣ ΠΟΥ ΑΝΗΚΕΙ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΖΩΑ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ ΕΙΔΟΥΣ Ή Η ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΟΥ ΜΟΡΙΟΥ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΤΟΥ ΚΑΘΕ ΖΩΟΥ;

(Προκριμένου να γίνουν περισσότερο κατανοητά αυτά που υποστηρίζει ο Αριστοτέλης, θα μπορούσαμε να συγκρίνουμε τις ψυχές των ζώων με τον τρόπο λειτουργίας των μαγνητών.

Δηλαδή, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που θα μπορούμε να προσθέσουμε τους πόλους μικρών μορίων μαγνητών και να σχηματιστεί χωρίς κανένα πρόβλημα ένας τεράστιος μαγνήτης, έτσι μπορούν να συνδεθούν και οι επιμέρους ψυχές των ζώων, σε μία συνολική ψυχή που θα αφορά το γένος του ζώου στο οποίο ανήκει.

Αυτό σημαίνει ότι οι ψυχές των ζώων παραμένουν όλες ίδιες, σαν τα επιμέρους τμήματα ενός μαγνήτη, ενώ οι ψυχές των ανθρώπων διαφέρουν ως προς την εξέλιξή τους.

Αυτός είναι ο λόγος που τα ζώα ακολουθούν υποχρεωτικά ομαδική εξέλιξη.

Ενώ στην περίπτωση του ανθρώπου, από την στιγμή που η Ψυχή του λειτουργεί αντίθετα από την ψυχή των ζώων, ο άνθρωπος είναι υποχρεωμένος να ακολουθήσει προσωπική ή ατομική εξέλιξη.

χαλεπὸν δὲ καὶ τούτων διορίσαι ποῖα πέφυκεν ἕτερα ἀλλήλων,

ΕΙΝΑΙ ΦΟΒΕΡΑ ΔΥΣΚΟΛΟ ΝΑ ΔΙΑΚΡΙΝΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΖΩΩΝ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΣΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΤΟΥΣ.

καὶ πότερον τὰ μόρια χρὴ ζητεῖν πρότερον ἢ τὰ ἔργα αὐτῶν,

ΆΡΑΓΕ, ΤΙ ΑΠΟ ΤΑ ΔΥΟ ΕΧΕΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΝΑ ΕΡΕΥΝΗΣΕΙ ΚΑΝΕΙΣ, ΤΙΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΜΟΡΙΩΝ ΤΩΝ ΨΥΧΩΝ ΤΩΝ ΖΩΩΝ Ή ΤΙΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΙΑΘΕΤΕΙ ΚΑΘΕ ΓΕΝΟΣ ΖΩΟΥ;

οἷον τὸ νοεῖν ἢ τὸν νοῦν,

ΜΕ ΑΛΛΑ ΛΟΓΙΑ, ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΣΚΕΦΤΟΝΤΑΙ ΤΑ ΖΩΑ Ή ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥΣ ΝΑ ΣΚΕΦΤΟΝΤΑΙ;

καὶ τὸ αἰσθάνεσθαι ἢ τὸ αἰσθητικόν•

Ή ΑΛΛΙΩΣ, ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΑΙΣΘΑΝΟΝΤΑΙ Ή ΤΟ ΤΙ ΑΙΣΘΑΝΟΝΤΑΙ.

ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων.

ΑΥΤΗ ΛΟΙΠΟΝ ΕΙΝΑΙ Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΟΥΜΕ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΤΩΝ ΥΠΟΛΟΙΠΩΝ ΨΥΧΩΝ….

morfeas sky – oneirosky

και Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ / Image by Merlin Lightpainting from Pixabay

Από το diadrastika