Αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα, με πρωινή δυσκαμψία, πόνο στη μέση. Πρόληψη με άσκηση και διατροφή

Από το medlabgr

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, Μ.D., medlabnews.gr

Οι σπονδυλαρθρίτιδες (ΣπΑ) μπορεί να επηρεάσουν τη σπονδυλική στήλη, τις περιφερικές αρθρώσεις, τους συνδέσμους, τους τένοντες και άλλους έξω-αρθρικούς ιστούς όπως τα μάτια, το δέρμα και τα σπλάχνα. 

Οι ΣπΑ, ανάλογα με την εντόπιση των επικρατέστερων χαρακτηριστικών, χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: την περιφερική σπονδυλαρθρίτιδα και την αξονική σπονδυλαρθρίτιδα (αξ.ΣπΑ). Ενώ η αξ.ΣπΑ επηρεάζει κυρίως τη
σπονδυλική στήλη και τις ιερολαγόνιες αρθρώσεις, η περιφερική ΣπΑ επηρεάζει κυρίως τις περιφερικές αρθρώσεις. Η αξ.ΣπΑ διαιρείται περαιτέρω σε αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα (ΑΣ) και αξ.ΣπΑ χωρίς ακτινολογικά ευρήματα ΑΣ.

Aπό γραμματικής και εννοιολογικής άποψης, των όρων «αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα» και «αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα ή σπονδυλίτιδα ή σπονδυλαρθροπάθεια», προκύπτει ότι ο ορθός όρος είναι ο πρώτος, διότι πρώτον υποδηλώνει το ορθόν, ότι δηλ. η φλεγμονώδης προσβολή δεν αφορά μόνο τους σπονδύλους, αλλά και όλες τις αρθρώσεις της σπονδυλικής στήλης, και δεύτερον περιγράφει πλήρως τα κύρια κλινικά χαρακτηριστικά της νόσου καθώς και τη δυναμική της εξέλιξής της σε αγκύλωση της σπονδυλικής στήλης σε πολλούς ασθενείς, όχι όμως σε όλους. 

Αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα

Η Αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα (ΑΣ) είναι μια χρόνια, φλεγμονώδης ρευματολογική νόσος της σπονδυλικής στήλης και αποτελεί την πιο αναγνωρισμένη υποκατηγορία της αξ.ΣπΑ. Είναι μια επώδυνη χρόνια φλεγμονώδης πάθηση του ανοσοποιητικού συστήματος που προσβάλλει κυρίως τη σπονδυλική στήλη και προκαλεί πόνο στη μέση και δυσκαμψία.

Τα συμπτώματα της ΑΣ μπορεί να ποικίλουν. Οι περισσότεροι άνθρωποι παρουσιάζουν πόνο στην πλάτη και δυσκαμψία εξαιτίας της φλεγμονής που μπορεί να οδηγήσει σε συνένωση των ιερολαγόνιων αρθρώσεων. Πλήττει κυρίως νέους ανθρώπους (15 έως 40 ετών) και η συχνότητα εμφάνισής της είναι τριπλάσια στους άνδρες συγκριτικά με τις γυναίκες.

Η ΑΣ έχει γενετικό υπόβαθρο και σχετίζεται με το γονίδιο HLA-B27. Σε μερικές περιπτώσεις η παρουσία του γονιδίου αυξάνει την πιθανότητα προσβολής από την νόσο. Η γενετική προδιάθεση μπορεί επίσης να παίζει κάποιο ρόλο.

Τα ενοχλήματα είναι μη ειδικά και δύσκολο να διακριθούν από τη χρόνια οσφυαλγία. Κύρια συμπτώματα είναι 

• ο ελαφρύς πόνος χαμηλά στη μέση, 
• τυπικός πόνος αρθρίτιδας (νυκτερινό άλγος και πρωινή δυσκαμψία δηλ. ο ασθενής παρουσιάζει δυσκολία στο σκύψιμο το πρωί καθώς σηκώνεται από το κρεβάτι του), 
• η προοδευτική εγκατάσταση δυσκαμψίας σε όλη τη σπονδυλική στήλη σε συνδυασμό με οστεοπόρωση (προδιάθεση για σπονδυλικά κατάγματα) και 
• η σπονδυλική παραμόρφωση (υπερκύφωση και αγκύλωση που οδηγεί σε αδυναμία του ασθενή να κοιτάξει μπροστά). 

Πρόσθετες εκδηλώσεις μπορεί να είναι 

• η ενθεσίτιδα, δηλ. πόνος που οφείλεται σε φλεγμονή στις θέσεις όπου οι τένοντες, οι σύνδεσμοι και οι κάψες των αρθρώσεων, δηλ. οι αρθρικοί θύλακοι, προσφύονται, δηλ. προσκολλώνται, πάνω στα οστά σχηματίζοντας τις λεγόμενες ενθέσεις. Η πιο συνηθισμένη θέση που παρατηρείται τέτοιος πόνος είναι η φτέρνα, εκεί όπου ο Αχίλλειος τένοντας προσκολλάται πάνω στη φτέρνα
• ραγοειδίτιδα, 
• Ιριδοκυκλίτιδα, δηλ. φλεγμονή στο μάτι που εμφανίζεται στο 20-30% των ασθενών και εκδηλώνεται με πόνο, κοκκίνισμα, δακρύρροια και διαταραχή της όρασης 
• φλεγμονές του εντέρου, των πνευμόνων ή των καρδιακών βαλβίδων και 
• μειωμένη έκπτυξη του θώρακα. 

Διάγνωση
Η έγκαιρη διάγνωση της αγκυλοποιητικής σπονδυλαρθρίτιδας μπορεί να είναι δύσκολη λόγω των μη ειδικών συμπτωμάτων και απεικονιστικών ευρημάτων από τη σπονδυλική στήλη. Η διάγνωση θα πρέπει να βασιστεί αρχικά στην κλινική υποψία. Ο διαγνωστικός έλεγχος περιλαμβάνει λεπτομερή κλινική εξέταση, εργαστηριακές (HLA-B27) και απεικονιστικές εξετάσεις. Στόχος είναι η εντόπιση της νόσου σε αρχικά στάδια και η έγκαιρη έναρξη θεραπείας. 
Τα συνηθέστερα εργαστηριακά ευρήματα σε ασθενείς με αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα είναι:

• Αυξημένη ταχύτητα καθίζησης ερυθρών αιμοσφαιρίων (στο 40% των ασθενών)

• Αυξημένη C-αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRP) (στο 40% των ασθενών)

• Αντιγόνο ιστοσυμβατότητας Β27 θετικό (στο 92% των ασθενών)

Ενώ σε μερικούς ασθενείς μπορεί να βρεθεί:

• Αναιμία χρόνιας νόσου

• Αυξημένη αλκαλική φωσφατάση

Οι απλές ακτινογραφίες μπορεί να δείξουν ιερολαγονίτιδα, μικρά συμμετρικά συνδεσμόφυτα, σπονδυλικά σώματα με τετράγωνο σχήμα ή σπονδυλική στήλη με εικόνα bamboo. Σε αρχικά στάδια η MRI είναι η διαγνωστική εξέταση εκλογής. Χαρακτηριστικά ευρήματα είναι η δισκίτιδα, διαβρώσεις με περιοχές υποχόνδριας σκλήρυνσης στις αρθρώσεις, περιαρθρική συσσώρευση λίπους και συνδεσμόφυτα. Οι απλές ακτινογραφίες και η αξονική τομογραφία είναι χρήσιμες για την παρακολούθηση της χρόνιας φλεγμονώδους διεργασίας. Μετά από κάκωση και υποψία κατάγματος, θα πρέπει να διενεργούνται ακτινογραφίες, CT και MRI ολόκληρης της σπονδυλικής στήλης. 

Εάν δεν διαγνωστεί και δεν αντιμετωπιστεί σωστά, η νόσος μπορεί να εξελιχθεί και να προκαλέσει σημαντικό βαθμό αναπηρίας. 

Ποιες θεραπείες μπορούν να με βοηθήσουν;

Η φαρμακευτική αγωγή σε συνδυασμό με ασκήσεις αποτελούν τα δύο βασικά θεραπευτικά μέσα. Στόχος της θεραπείας είναι η αναστολή της φλεγμονής και των κλινικών συμπτωμάτων και η καθυστέρηση στην εξέλιξη της νόσου. 
Η φαρμακευτική αγωγή περιλαμβάνει μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, αναλγητικά και τροποποιητικούς της νόσου παράγοντες. Τροποποιητικά της νόσου αντιρευματικά φάρμακα. Από την ομάδα των φαρμάκων αυτών χρησιμοποιούνται η Μεθοτρεξάτη και η Σουλφασαλαζίνη. Τα φάρμακα αυτά μπορεί να είναι αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση της αρθρίτιδας των περιφερικών αρθρώσεων, αλλά είναι ελάχιστα ή καθόλου αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση της φλεγμονής της σπονδυλικής στήλης και των ιερολαγονίων αρθρώσεων.

Τα γλυκοκορτικοειδή (κορτιζόνη) μπορεί να χρησιμοποιηθούν είτε με τη μορφή των τοπικών εγχύσεων είτε από το στόμα σε χαμηλή δόση (πρεδνιζολόνη 7,5 mg ή λιγότερο ημερησίως) σε ορισμένες περιπτώσεις και μόνο για μικρό χρονικό διάστημα. Οι τοπικές εγχύσεις γλυκοκορτικοειδούς φαρμάκου είναι εξαιρετικά αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση τόσο της τενοντοελυτρίτιδας όσο και της ενθεσίτιδας σε περιφερικές θέσεις, όπως στη θέση πρόσφυσης του Αχίλλειου τένοντα πάνω στη φτέρνα, ενώ στερούνται κατά κανόνα παρενεργειών. Σε ορισμένες περιπτώσεις η χορήγηση γλυκοκορτικοειδών σε χαμηλή δόση από το στόμα και μόνο για μικρά χρονικά διαστήματα μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα χρήσιμη για την καταπολέμηση σοβαρής φλεγμονής στη σπονδυλική στήλη ή αρθρίτιδας των κάτω άκρων. Επίσης, σε ορισμένες περιπτώσεις μια τέτοια βραχεία χορήγηση γλυκοκορτικοειδών μπορεί να καταστήσει δυνατή την άμεση έναρξη και εφαρμογή ενός προγράμματος ασκήσεων. 
Βιολογικά τροποποιητικά της νόσου φάρμακα, χορηγούμενα στους ασθενείς, εξουδετερώνουν τον παράγοντα νέκρωσης των όγκων που παίζει κεντρικό ρόλο στην παθογένεια της αγκυλωτικής σπονδυλαρθρίτιδας. Αποτέλεσμα αυτής της εξουδετέρωσης είναι η καταστολή των παθογενετικών μηχανισμών και η δυνατότητα επίτευξης ύφεσης αυτής της σοβαρής πάθησης. Τα βιολογικά τροποποιητικά της νόσου φάρμακα είναι εξαιρετικά αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση τόσο της αρθρίτιδας των περιφερικών αρθρώσεων, όσο και της φλεγμονής της σπονδυλικής στήλης και των ιερολαγονίων αρθρώσεων, αλλά και της ενθεσίτιδας που είναι ανθεκτική στη θεραπευτική αντιμετώπιση με τοπικές εγχύσεις κoρτιζόνης.

Η συστηματική άσκηση των μυών της σπονδυλικής στήλης και η εκπαίδευση του ασθενή για να αποφύγει την παραμόρφωση είναι εξίσου σημαντική.

Το χειρουργείο έχει ένδειξη όταν αποτύχει η συντηρητική αγωγή, όπως σε βαρεία κυφωτική παραμόρφωση. Απόλυτες χειρουργικές ενδείξεις είναι τα ασταθή σπονδυλικά κατάγματα, η οφειλόμενη σε κύφωση προοδευτική μυελοπάθεια και η επιδεινούμενη σπονδυλοδισκίτιδα. Η χειρουργική διόρθωση της παραμόρφωσης σε ασθενείς με αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα σχετίζεται με υψηλό ποσοστό περι- και μετεγχειρητικών επιπλοκών, όπως νευρολογική βλάβη, φλεγμονές του τραύματος, αστοχία υλικών. Παρόλα αυτά, η νοσηρότητα και η θνησιμότητα μπορούν να ελαττωθούν με το σωστό χειρουργικό σχεδιασμό, τις νέες χειρουργικές τεχνικές και υλικά, το διεγχειρητικό νευροφυσιολογικό έλεγχο και τη βελτιωμένη περιεγχειρητική φροντίδα. Απόλυτος στόχος της διορθωτικής οστεοτομίας είναι η αποκατάσταση της ισορροπίας της σπονδυλικής στήλης και η διόρθωση της πωγωνομετωπιαίας γωνίας σε βαθμό που ο ασθενής να μπορέσει ξανά να κοιτάξει ευθεία. Κατάγματα σε ασθενείς με αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα μπορεί να συμβούν και μετά κακώσεις χαμηλής βίας και συχνά λανθάνουν της προσοχής. Συνήθως, τα κατάγματα συμβαίνουν στη θωρακική μοίρα, συχνά είναι ασταθή, καθώς αφορούν και την πρόσθια και την οπίσθια κολώνα, ενώ σε ποσοστό 30-75% υπάρχει νευρολογικό έλλειμμα. Σε αντίθεση με τα κοινά κατάγματα η σπονδυλοδεσία θα πρέπει να είναι μακρά παρά βραχεία, λόγω του κινδύνου δευτεροπαθούς κυφωτικής παραμόρφωσης

Ποια μέτρα πρέπει να πάρω για να έχω καλύτερη ποιότητα ζωής;

• Να προσέχεις το βάρος σου.
  Η διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους θα μειώσει την καταπόνηση της σπονδυλικής στήλης, και η ισορροπημένη διατροφή είναι ουσιαστική για τη συνολική κατάσταση της υγείας σας και της ενεργητικότητάς σας. 
• Να τρως υγιεινά (άφθονα λαχανικά, φρούτα και προϊόντα ολικής αλέσεως, ψάρια, 8-10 ποτήρια νερό την ημέρα, όχι στο αλκοόλ ή στα τρόφιμα που μπορεί να αλληλεπιδράσουν με το φάρμακό σου. 
• Να ασκείσαι τακτικά. Οποιαδήποτε δραστηριότητα που αυξάνει τους καρδιακούς παλμούς μπορεί να σας βοηθήσει να ηρεμήσετε. Ακόμη και η άσκηση μέτριας έντασης βοηθά στην ανακούφιση του άγχους με την απελευθέρωση ενδορφινών στον οργανισμό. Οι ενδορφίνες θεωρείται ότι προάγουν το αίσθημα ευεξίας και μπορούν να ανακουφίσουν παροδικά τον πόνο. Να συζητάτε πάντα με το γιατρό σας πριν την έναρξη οποιουδήποτε προγράμματος άσκησης. 
• Να προσέχεις που και πως κάθεσαι. 
• Να αποκτήσεις σχετικά σκληρό κρεβάτι. 
• Να σταματήσεις το κάπνισμα. 
• Να μην χάνεις το κουράγιο σου -το γέλιο μπορεί να έχει θεραπευτικό όφελος.

Πότε πρέπει να σε δει γιατρός.

• Αν νιώθεις πόνο και παρουσιάζεις δυσκαμψία στο κάτω μέρος της ράχης, στους γλουτούς, στους ώμους, τα πλευρά, τους γοφούς ή στους μηρούς για περισσότερους από 3 μήνες. 
• Ο πόνος εξαπλώνεται από το κάτω μέρος της ράχης και τους γλουτούς προς την σπονδυλική στήλη και τον αυχένα και επιδεινώνεται το βράδυ και τις πρωινές ώρες. 
• Η δυσκαμψία ανακουφίζεται με τη άσκηση.

ΠΗΓΕΣ Rheumatology Secrets, Arthritis Research Campaign
Ελληνική Ρευματολογική Εταιρεία www.ere.gr
Ελληνική Εταιρεία Αντιρευματικού Αγώνα www.arthritis.org.gr