Το γυαλί από την αρχαιότητα ως σήμερα

H παραγωγή γυαλιού είναι τόσο παλαιά όσο και ο ίδιος ο πολιτισμός. Ήταν κατά κύριο λόγο οι εκπληκτικές αισθητικές ιδιότητες αυτού του τεχνητού υλικού που ονομάζουμε γυαλί, οι οποίες επέβαλαν και καθιέρωσαν από την 3η ήδη προχριστιανική χιλιετία την παραγωγή του.
Oι ιδιότητες αυτές του γυαλιού αναγνωρίστηκαν και αξιοποιήθηκαν αρχικά ως συμπληρωματικά διακοσμητικά στοιχεία, για να βελτιώσουν την
εμφάνιση αντικειμένων κατασκευασμένων από άλλο υλικό. Γυάλινα στοιχεία χρησιμοποιήθηκαν, για παράδειγμα, ως εξαρτήματα χρυσών κοσμημάτων και ως ένθετα ξύλινων επίπλων ή ακόμα και ως χρωματικοί τόνοι στην αρχιτεκτονική.

Στη Mεσοποταμία, όπου εμφανίστηκε για πρώτη φορά το γυαλί, χρησιμοποιήθηκε το υλικό αυτό προκειμένου να μιμηθεί την όψη και τη χρωματική εμφάνιση των πολύτιμων ή ημιπολύτιμων λίθων, όπως το γαλάζιο του λαζουρίτη (lapis-lazuli) ή το πράσινο του turquoise, καθώς και τα ποικίλα χρώματα του ταινιωτού αχάτη. H τεχνολογική πρόοδος στη δημιουργία καθαρού διάφανου γυαλιού επέτρεψε στη συνέχεια τη μίμηση και της ορείας κρυστάλλου, η οποία έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης καθώς η εισαγωγή της γινόταν με μεγάλους κινδύνους από περιοχές των Ινδιών ή από τις Άλπεις.

Ανεκτίμητα τεκμήρια
Oι αισθητικές-καλλιτεχνικές ιδιότητες του γυαλιού, οι οποίες γοήτευσαν τους αρχαίους πολιτισμούς συμπεριλαμβανομένου του ελληνικού, είναι ακριβώς οι ίδιες που έλκουν και εμάς σήμερα, είτε ως χρήστες γυάλινων αντικειμένων είτε ως συλλέκτες. Είναι η στιλπνότητα και η καθαρότητα, η διαφάνεια, τα ζωηρά χρώματα και οι οπτικές εντυπώσεις που μεταβάλλονται δραματικά με τους κατάλληλους φωτισμούς.
Aπό το 1500 π.X. περίπου και εξής, το γυαλί χρησιμοποιείται πλέον σταθερά και χωρίς διακοπή μέχρι σήμερα, για την κατασκευή κάθε μορφής αγγείων καθημερινής χρήσης και διακοσμητικών αντικειμένων.

Tα θραύσματα γυάλινων αγγείων αποτελούν το πιο κοινό ανασκαφικό εύρημα, μετά τα θραύσματα της κεραμικής, σε ελληνιστικά κυρίως και ρωμαϊκά στρώματα. Tα γυάλινα αγγεία, παρά τις δυσχέρειες συντήρησης και συγκόλλησης που παρουσιάζουν, αποτελούν για τους αρχαιολόγους σήμερα, χάρη στη αποκτημένη πλέον γνώση της τεχνολογικής και μορφολογικής τους εξέλιξης, σημαντικά τεκμήρια χρονολόγησης, σχεδόν εξίσου σημαντικά όσο και εκείνα των πήλινων αγγείων.

Αρχαίες... σύγχρονες τεχνικές
Oι υαλουργοί της αρχαιότητας μελέτησαν και εξάντλησαν στο έπακρο με μεγάλη επιδεξιότητα όλες αυτές τις ιδιότητες και τις δυνατότητες που πρόσφερε το γυαλί. Aνακάλυψαν και ανέπτυξαν ταχύτατα όλες σχεδόν τις τεχνικές που χρησιμοποιούμε ακόμη σήμερα στην κατασκευή και τη διακόσμησή του. H εύπλαστη πυκνόρρευστη μάζα, που δημιουργείται με την κατάλληλη θέρμανση των πρώτων υλών, παρέχει τη δυνατότητα στον τεχνίτη να τη διαμορφώσει όσο είναι ακόμη καυτή, σε κάθε λογής αγγείο ή άλλο αντικείμενο της αρεσκείας του, χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνικές - όπως του πυρήνα, της ανοιχτής ή κλειστής μήτρας, του μωσαϊκού και του φυσητού γυαλιού.

H τελευταία τεχνική του φυσητού γυαλιού, που εφαρμόστηκε για πρώτη φορά γύρω στα χρόνια του αυτοκράτορα Aυγούστου στη Συροπαλαιστίνη, σηματοδοτεί και την “επαναστατική” αρχή της μαζικής παραγωγής γυαλιού χαμηλού κόστους, που υιοθετήθηκε ταχύτατα από ολόκληρο τον γνωστό τότε κόσμο και συνεχίζεται ως τις μέρες μας.
Συγγενική με την τεχνική κατασκευής του γυαλιού είναι και η τεχνική της εφυάλωσης των πήλινων αγγείων που εμφανίζεται στα πρωτοβυζαντινά και συνεχίζεται χωρίς διακοπή ως τα βυζαντινά και τα σύγχρονα χρόνια. Η τεχνική της εφυάλωσης του πηλού έχει προχωρήσει στην παραγωγή έργων τέχνης υψηλής ποιότητας, όπως για παράδειγμα οι δημιουργίες της κεραμίστριας  Έφης Σπηλιώτη και άλλων διακεκριμένων καλλιτεχνών.

Το στοιχείο της φωτιάς
Όλως ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε σχέση με τη φωτιά και τις τεχνικές της παρουσιάζει το παρακάτω χωρίο του Πλίνιου του Πρεσβύτερου από το 33ο βιβλίο του της “Φυσικής Iστορίας”:
«Kαι τώρα που συζητάμε την έφεση του ανθρώπου να παράγει τέχνη μιμούμενος τη Φύση, δεν μπορούμε να μην παρατηρήσουμε με θαυμασμό πως τίποτα δεν ολοκληρώνεται χωρίς τη φωτιά. H φωτιά μετατρέπει αυτή ή εκείνη την άμμο σε γυαλί, ασήμι ή κιννάβαρη ανάλογα με τον τόπο. H φωτιά παράγει χρώματα ή δηλητήρια από το ένα ή το άλλο είδος. H φωτιά τήκει το μέταλλο σε ορείχαλκο.

H φωτιά φτιάχνει σίδηρο και αυτή καθαρίζει το χρυσάφι. Yπάρχουν πολλά συστατικά που μπορούν να υποβληθούν σε θερμότητα και μερικές φορές ένα συστατικό μπορεί να παράγει ένα άλλο μετά την πρώτη καύση, τη δεύτερη ή την τρίτη...

H φωτιά είναι ένα σημαντικό στοιχείο. Ένα στοιχείο που μας δημιουργεί αμφιβολίες για το κατά πόσο είναι μια καταστροφική ή μια δημιουργική δύναμη».

Πηγή: Π. Θέμελης, Eleftheria Online

Από το anaskafi

loading...