Το ψυχολογικό πείραμα που έκανε τον "μικρό Άλμπερτ" να ξεσπάει σε κλάματα

Καθ' όλη τη διάρκεια της μελέτης, ο Μικρός Άλμπερτ φοβήθηκε μια μάσκα του Άγιου Βασίλη.

Το 1920, δύο ψυχολόγοι πραγματοποίησαν το επονομαζόμενο "Πείραμα του Μικρού Άλμπερτ", μια μελέτη σε ένα μωρό 9 μηνών για να προσδιορίσουν εάν η κλασική προετοιμασία λειτουργεί στους ανθρώπους. Ο τρόπος που το έκαναν τρομοκράτησε το μωρό.

Το 1920, ο ψυχολόγος του Johns Hopkins, John Watson, και η μεταπτυχιακή φοιτήτριά του Rosalie Rayner πραγματοποίησαν αυτό που είναι γνωστό σήμερα ως το "Πείραμα του Μικρού Άλμπερτ". Σε μια προσπάθεια να αποδείξουν ότι η κλασική προετοιμασία λειτουργεί τόσο σε ανθρώπους όσο και σε ζώα, εκπαίδευσαν ένα βρέφος να φοβάται εντελώς ακίνδυνα αντικείμενα, μια έννοια που έρχεται σε αντίθεση με όλες τις σύγχρονες ηθικές οδηγίες.

 

Είκοσι χρόνια νωρίτερα, ο Ιβάν Παβλόφ είχε εκπαιδεύσει σκυλιά να τους τρέχουν τα σάλια όταν άκουγαν τον ήχο ενός κουδουνιού που σήμαινε ότι ήταν ώρα φαγητού, ακόμη και όταν δεν τους προσέφερε τίποτα. Ο Watson και η Rayner ήθελαν να κάνουν κάτι παρόμοιο. Να κάνουν δηλαδή έναν άνθρωπο να αντιδράει σε ένα ερέθισμα, αλλά η ιδέα τους πήγε γρήγορα στραβά.

Οι ψυχολόγοι του Πανεπιστημίου Johns Hopkins κατάφεραν να εκπαιδεύσουν τον Μικρό Άλμπερτ να αντιδρά αρνητικά σε αντικείμενα όπως ένας λευκός αρουραίος, μια μάσκα του Άγιου Βασίλη, ακόμη και στα κατοικίδια της οικογένειάς του. Ωστόσο, η μητέρα του τον απέσυρε από τη μελέτη προτού ο Watson και οι Rayner προσπαθήσουν να αντιστρέψουν την προετοιμασία, αφήνοντας μέρη της υπόθεσής τους αναπόδεικτα.

Επιπλέον, οι κριτικοί έσπευσαν να επισημάνουν ότι το πείραμα είχε πολλά ελαττώματα που μπορεί να το έκαναν επιστημονικά αβάσιμο. Σήμερα, η συγκεκριμένη μελέτη αναφέρεται ως βαθιά ανήθικη που μπορεί να έχει τραυματίσει ένα αθώο παιδί για μια ζωή. Και όλα αυτά στο "όνομα της επιστήμης".

 

Τι ήταν το Πείραμα του Μικρού Άλμπερτ;

 

John Watson, ο ψυχολόγος πίσω από το Πείραμα του Μικρού Άλμπερτ

Ακόμη και άνθρωποι που δεν ανήκουν στον τομέα της ψυχολογίας γνωρίζουν για την "κλασική προετοιμασία" χάρη στο περιβόητο πείραμα που διεξήγαγε ο Ρώσος επιστήμονας Παβλόφ. Ο ψυχολόγος απέδειξε ότι ήταν δυνατό να διδάξουμε τα ζώα να αντιδρούν σε ένα ουδέτερο ερέθισμα (δηλαδή ένα ερέθισμα που δεν παρήγαγε κανένα φυσικό αποτέλεσμα) ρυθμίζοντάς τα.

Εν συντομία, ο Παβλόφ (ο οποίος πριν γίνει διάσημος για τον "σκύλο" του, μελετούσε το πεπτικό σύστημα των σκύλων έχοντας αναπτύξει μία δική του μέθοδο για να μετρά την ποσότητα γαστρικού υγρού που παρήγαγε ο οργανισμός τους. Με επεμβάσεις, χώριζε τον οισοφάγο απ' το στομάχι και το συνέδεε με ένα μπολ στο πάτωμα. Έτσι, όσο κι αν έτρωγε ο σκύλος, το φαγητό δεν κατέληγε ποτέ στο στομάχι, αλλά στο μπολ, από το οποίο συνέχιζε να τρώει το σκυλί. Το στομάχι του συνδεόταν με ένα άλλο σωληνάκι, με το οποίο αφαιρούσε το γαστρικό υγρό και το μελετούσε. Όταν ολοκλήρωνε τις αναλύσεις του, το υγρό πωλούνταν στην αγορά ως θεραπεία για τη δυσπεψία. Όπως ήταν αναμενόμενο, τα σκυλιά πέθαιναν μετά από λίγες μόνο επεμβάσεις και ο Παβλόφ έπρεπε να ξεκινήσει τη διαδικασία απ’ την αρχή. Την εποχή εκείνη, κανείς δεν θεωρούσε ότι τα σκυλιά βασανίζονταν άγρια. Αντιθέτως, οι συνεργάτες του τον έδιναν συγχαρητήρια επειδή κατάφερνε να τα κρατήσει ζωντανά για περισσότερες από μία επεμβάσεις), καθώς μελετούσε τη συμπεριφορά των σκύλων, αντιλήφθηκε ότι τους έτρεχαν τα σάλια, όχι μόνο όταν είχαν φαγητό μπροστά τους και ετοιμάζονταν να φάνε, αλλά κι όταν πίστευαν ότι θα έφτανε το φαγητό. Συγκεκριμένα, παρατήρησε ότι επειδή τα τάιζαν οι βοηθοί του, που φορούσαν άσπρες ιατρικές ρόμπες, τα σκυλιά είχαν συνδέσει τις ρόμπες με το φαγητό και όποτε τις έβλεπαν, έτρεχαν τα σάλια τους. Ο Παβλόφ εξέλιξε τη μελέτη του και χρησιμοποίησε διάφορα ερεθίσματα για να εξετάσει αν τα σκυλιά πράγματι αντιδρούσαν σε αυτό που προσλάμβαναν ως φορέα του φαγητού κι όχι το ίδιο το φαγητό.

 

Η ιστορία που επικράτησε σχετικά με το πείραμα, αναφέρει ότι ο Παβλόφ χρησιμοποιούσε κουδούνια, τα οποία χτυπούσε κάθε φορά πριν ταΐσει τα σκυλιά. Μετά από λίγο, τα σκυλιά συνέδεσαν τον ήχο με το φαγητό και τα σάλια τους έτρεχαν, ακόμα και αν δεν τους έφερνε τροφή. Σύμφωνα όμως με τη βιογραφία του, που έγραψε ο ιστορικός Ντάνιελ Τόουντς, ο Παφλόβ δεν χρησιμοποίησε ποτέ κουδούνι, αλλά μετρονόμους, αρμόνιο, buzzer και ηλεκτρικά σοκ. (πηγή)

Στην αρχή του πειράματος, ο Μικρός Άλμπερτ δεν έδειξε φόβο για τον λευκό αρουραίο

 

Στο Πείραμα του Μικρού Άλμπερτ, ο Watson και η Rayner ήθελαν να προσπαθήσουν να αναπαράγουν τη μελέτη του Παβλόφ στους ανθρώπους και έτσι γεννήθηκε το πείραμα. Οι ερευνητές παρουσίασαν σε ένα βρέφος 9 μηνών που ονόμασαν "Albert B" χνουδωτά ζώα όπως μια μαϊμού, ένα κουνέλι και έναν λευκό αρουραίο. Ο Άλμπερτ δεν είχε καμία αρνητική αντίδραση και προσπάθησε να τα χαϊδέψει.

Στη συνέχεια, κάθε φορά που οι ψυχολόγοι παρουσίαζαν στον Άλμπερτ τα ζώα, χτυπούσαν ένα σφυρί σε έναν χαλύβδινο σωλήνα. Ο ξαφνικός, δυνατός θόρυβος έκανε το μωρό να κλαίει.

Σύντομα, ο Άλμπερτ συσχέτισε τον δυνατό θόρυβο με τα χνουδωτά ζώα και άρχισε να κλαίει από φόβο όποτε τα έβλεπε, ακόμα και όταν οι Watson και η Rayner δεν χτυπούσαν τον σωλήνα.

Ο Άλμπερτ τρομοκρατήθηκε όχι μόνο με την μαϊμού, το κουνέλι και τον αρουραίο, αλλά και με οτιδήποτε γούνινο που τους έμοιαζε. Έκλαψε όταν είδε μια μάσκα του Άγιου Βασίλη με λευκή γενειάδα και φοβήθηκε τα σκυλιά της οικογένειάς του.

Οι ψυχολόγοι σκόπευαν να επιχειρήσουν να αντιστρέψουν την προετοιμασία που έγινε στον Μικρό Άλμπερτ, αλλά η μητέρα του τον απέσυρε από τη μελέτη προτού τους δοθεί η ευκαιρία, οπότε υπάρχει η πιθανότητα το βρέφος να φοβάται τα γούνινα αντικείμενα για όλη του τη ζωή -κάτι που εγείρει αμέτρητα ερωτήματα σχετικά με την ηθική. 

Η διαμάχη γύρω από το Πείραμα του Μικρού Άλμπερτ

 

Ο Μικρός Άλμπερτ προετοιμάστηκε να φοβάται τα γούνινα πλάσματα

Πολλές από τις ηθικές συζητήσεις σχετικά με αυτό το πείραμα αφορούσαν όχι μόνο τις μεθόδους που χρησιμοποίησαν οι Watson και Rayner για να "προετοιμάσουν" το βρέφος, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο οι ψυχολόγοι διεξήγαγαν τη μελέτη. Για παράδειγμα, το πείραμα είχε μόνο ένα υποκείμενο.

Επιπλέον, η δημιουργία αντίδρασης φόβου είναι ένα παράδειγμα ψυχολογικής βλάβης που δεν επιτρέπεται στα σύγχρονα ψυχολογικά πειράματα. Ενώ η μελέτη διεξήχθη πριν εφαρμοστούν οι σύγχρονες δεοντολογικές κατευθυντήριες γραμμές, ακόμη και εκείνη την εποχή, υπήρξε κριτική για τον τρόπο με τον οποίο οι Watson και Rayner εκτέλεσαν το πείραμα.

Τέλος, υπήρξε το θέμα της αποτυχίας των επιστημόνων να απο-προγραμματίσουν το παιδί μετά το τέλος του πειράματος. Αρχικά σκόπευαν να προσπαθήσουν να "απο-προετοιμάσουν" τον Μικρό Άλμπερτ ή να αφαιρέσουν τον παράλογο φόβο από το μυαλό του. Ωστόσο, δεδομένου ότι η μητέρα του τον πήρε από το πείραμα, οι Watson και Rayner δεν τα κατάφεραν.

Ως εκ τούτου, ο φόβος -που προηγουμένως δεν υπήρχε- ενσωματώθηκε στον εγκέφαλο του παιδιού. Εξαιτίας αυτού, η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία και η Βρετανική Ψυχολογική Εταιρεία έκριναν το πείραμα ανήθικο.

Η άγνωστη μοίρα του μικρού Άλμπερτ

 

Εξαιτίας της κριτικής που δέχτηκε, ο Watson προσπάθησε να εξηγήσει τη συμπεριφορά του, υποστηρίζοντας ότι, ούτως ή άλλως, αργότερα στη ζωή του, ο Άλμπερτ θα έρχονταν αντιμέτωπος με τρομακτικά ερεθίσματα.

Για δεκαετίες, το τι απέγινε ο Albert παρέμεινε άγνωστο και οι ειδικοί εξακολουθούν να μην είναι θετικοί για την πραγματική του ταυτότητα.

Μια μελέτη, όπως αναφέρθηκε από την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία, υποστήριξε ότι ο Μικρός Άλμπερτ ήταν ψευδώνυμο του Ντάγκλας Μέριτ, γιου μιας νοσοκόμας στο Τζονς Χόπκινς, ονόματι Arvilla Merritte, η οποία φέρεται να πήρε ένα δολάριο για τη συμμετοχή του γιου της στη μελέτη.

 

Δυστυχώς, ο νεαρός Ντάγκλας πέθανε από επιπλοκές από υδροκεφαλία όταν ήταν μόλις έξι ετών. Αν ήταν πράγματι ο αληθινός Μικρός Άλμπερτ, η ιατρική του κατάσταση προσθέτει άλλο ένα στρώμα αμφισβήτησης στο πείραμα. Αν είχε γεννηθεί με υδροκεφαλία, μπορεί να είχε αντιδράσει στο ερέθισμα διαφορετικά από ότι θα είχε ένα τυπικό μωρό.

Άλλες έρευνες, ωστόσο, δείχνουν ότι ο αληθινός Άλμπερτ ήταν ένα μικρό αγόρι ονόματι William Albert Barger, ο οποίος έζησε μια μακρά, ευτυχισμένη ζωή και πέθανε το 2007. Ωστόσο, οι συγγενείς του αναφέρουν ότι είχε απέχθεια για τα ζώα και μάλιστα έπρεπε να απομακρύνουν τα σκυλιά τους όταν τους επισκεπτόταν.

 

Το Πείραμα του Μικρού Άλμπερτ έχει διδάσκει στους επιστήμονες ότι, αν και είναι σημαντικό να γίνονται ανακαλύψεις για να κατανοήσουμε καλύτερα την ανθρώπινη κατάσταση, είναι ζωτικής σημασίας να θυμόμαστε ότι τα υποκείμενα είναι όντα που μπορεί να φέρουν τις επιπτώσεις μαζί τους για το υπόλοιπο της ζωής τους. 

από: ati

Από το 3otiko