 |
| Η κάμερα Radcliffe, μέρος της Bodleian Library της Οξφόρδης. Κάποτε, ο Τόλκιν είδε το κτήριο ως τον ναό του Μόργκοθ, του κακού της Μέσης Γης |
Στοιχειωμένος από έναν άλλο παγκόσμιο πόλεμο, ο Τόλκιν δημιούργησε την ιστορία της Μέσης Γης που, μέχρι τώρα, λίγοι άνθρωποι γνώριζαν.
Κανένας ποτέ συγγραφέας στην αγγλική γλώσσα δε δημιούργησε έναν πιο ολοκληρωμένο κόσμο από τον Τζον Ρόναλντ Ρούελ Τόλκιν. Η Μέση Γη, όπου διαδραματίζονται οι διάσημες ιστορίες του, έμελλε να είναι μια εκδοχή του δικού μας κόσμου σε ένα ξεχασμένο παρελθόν. Ο Τόλκιν χαρτογράφησε περίτεχνες γεωγραφίες και έχτισε πολιτισμούς με πολλές λεπτομέρειες. Κάθε έργο φαντασίας που ακολούθησε, από τις ιστορίες του Χάρι Πότερ και τις ταινίες Star Wars, μέχρι παιχνίδια όπως το Dungeons and Dragons, οφείλει μεγάλο χρέος στην εκπληκτική φαντασία του Τόλκιν και αποτίει φόρο τιμής σε αυτήν.
Ο Τόλκιν επινόησε ακόμη και γλώσσες για να μιλούν τα ξωτικά και οι άλλοι χαρακτήρες του, βασιζόμενος σε στοιχεία βορειοευρωπαϊκών γλωσσών, όπως τα φινλανδικά και τα ουαλικά. Στην καθημερινότητά του ήταν καθηγητής της Οξφόρδης και αξιόλογος μελετητής της Αγγλοσαξονικής και συναφών γλωσσών, καθώς και πολιτισμών. Λάτρευε όμως τα βιβλία τα οποία σχεδόν επισκίασαν την ακαδημαϊκή του φήμη.
Το 1914, ως προπτυχιακός φοιτητής της Οξφόρδης στο ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου -στον οποίο συμμετείχε ως αξιωματικός του Βρετανικού Στρατού στη Μάχη του Σομ-, άρχισε να οραματίζεται τη Μέση Γη. Δημιούργησε τη μυθολογία για να εκφράσει τα "αισθήματά του για το καλό, το κακό, το δίκαιο, το άδικο", είπε. Το 1937 δημοσίευσε την περιπέτεια Το Χόμπιτ και τη δεκαετία του 1950 το επικό τρίτομο Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών. Τα βιβλία μάγεψαν μερικούς αναγνώστες , άλλοι τα βρήκαν περίπλοκα -ή, όπως το έθεσε ο κριτικός λογοτεχνίας Έντμουντ Γουίλσον, "νεανικά". Μέχρι το τέλος της ζωής του συγγραφέα, τα βιβλία του έγιναν ευρύτερα σεβαστά για τα λογοτεχνικά τους πλεονεκτήματα και την ευρεία επιρροή τους. Το 2001, οι ιστορίες έφτασαν σε μια νέα γενιά και σε ένα ακόμη ευρύτερο κοινό, όταν ο σκηνοθέτης Πίτερ Τζάκσον παρουσίασε την πρώτη δόση της τριλογίας των ταινιών του Άρχοντα.
Ο Τόλκιν επινόησε ακόμη και γλώσσες για να μιλούν τα ξωτικά και οι άλλοι χαρακτήρες του, βασιζόμενος σε στοιχεία βορειοευρωπαϊκών γλωσσών, όπως τα φινλανδικά και τα ουαλικά. Στην καθημερινότητά του ήταν καθηγητής της Οξφόρδης και αξιόλογος μελετητής της Αγγλοσαξονικής και συναφών γλωσσών, καθώς και πολιτισμών. Λάτρευε όμως τα βιβλία τα οποία σχεδόν επισκίασαν την ακαδημαϊκή του φήμη.
Το 1914, ως προπτυχιακός φοιτητής της Οξφόρδης στο ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου -στον οποίο συμμετείχε ως αξιωματικός του Βρετανικού Στρατού στη Μάχη του Σομ-, άρχισε να οραματίζεται τη Μέση Γη. Δημιούργησε τη μυθολογία για να εκφράσει τα "αισθήματά του για το καλό, το κακό, το δίκαιο, το άδικο", είπε. Το 1937 δημοσίευσε την περιπέτεια Το Χόμπιτ και τη δεκαετία του 1950 το επικό τρίτομο Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών. Τα βιβλία μάγεψαν μερικούς αναγνώστες , άλλοι τα βρήκαν περίπλοκα -ή, όπως το έθεσε ο κριτικός λογοτεχνίας Έντμουντ Γουίλσον, "νεανικά". Μέχρι το τέλος της ζωής του συγγραφέα, τα βιβλία του έγιναν ευρύτερα σεβαστά για τα λογοτεχνικά τους πλεονεκτήματα και την ευρεία επιρροή τους. Το 2001, οι ιστορίες έφτασαν σε μια νέα γενιά και σε ένα ακόμη ευρύτερο κοινό, όταν ο σκηνοθέτης Πίτερ Τζάκσον παρουσίασε την πρώτη δόση της τριλογίας των ταινιών του Άρχοντα.
Ο συγγραφέας το 1937, τη χρονιά που δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα, το Χόμπιτ, και ένα σημαντικό δοκίμιο για το παλαιοαγγλικό ποίημα Beowulf
Τόσο το Χόμπιτ όσο και ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών διαδραματίζονται σε αυτό που ο Τόλκιν ονόμασε την Τρίτη Εποχή της Μέσης Γης, μια εποχή που τα ξωτικά απομακρίνονται από τον κόσμο όλο και περισσότερο, οι άνθρωποι κυριαρχούν ολοένα και περισσότερο, και τα χόμπιτ εμφανίζονται ως ήρωες. Αθάνατα ξωτικά όπως η Γκαλάντριελ μπορούν να θυμηθούν την Πρώτη και τη Δεύτερη Εποχή, χιλιάδες χρόνια πίσω. Ωστόσο, η πλήρης ιστορία παρέμεινε ημιτελής κατά τη διάρκεια της ζωής του Τόλκιν.
Όταν πέθανε το 1973, άφησε πίσω του μια μάζα χαρτιών. Ο γιος του, Κρίστοφερ, συγκέντρωσε και επεξεργάστηκε τα γραπτά του πατέρα του για την Πρώτη και τη Δεύτερη Εποχή, και εξέδωσε το Σιλμαρίλλιον, καθώς και μια μεγάλη ιστορία 12 τόμων της Μέσης Γης, δείχνοντας πώς ο Τόλκιν έφτιαξε τον κόσμο του μέσα σε έξι δεκαετίες. Αν και το Σιλμαρίλλιον είναι ένα συνεκτικό σύνολο, είναι αναμφισβήτητα πολύπλοκο και λιτό. Χρειάζεται μεγάλη αφοσίωση για να διαβάσει κανείς την Ιστορία της Μέσης Γης, η οποία είναι γεμάτη με εκτυλισσόμενες παραλλαγές ιστοριών που συχνά ήταν ημιτελείς.
Μια ιστορία της Δεύτερης Εποχής προέκυψε από αυτό που ο Τόλκιν αποκάλεσε το δικό του "σύμπλεγμα της Ατλαντίδας". Από όσο μπορούσε να θυμηθεί, είχε ζήσει έναν επαναλαμβανόμενο εφιάλτη ενός μεγάλου κύματος που κυλούσε πάνω από καταπράσινα χωράφια. Ξυπνούσε λαχανιασμένος, σαν να είχε βγει από βαθιά νερά. Στην Κουένυα, μια από τις γλώσσες των ξωτικών που είχε εφεύρει ο Τόλκιν στα νιάτα του, η ρίζα "-lant" σήμαινε "πτώση". Το 1936, έχτισε πάνω σε αυτή τη ρίζα, μετατρέποντάς την στο ρήμα "-atalantië-" που σήμαινε "γλίστρημα, πτώση". Ξαφνικά, του έκανε εντύπωση ότι η λέξη που μόλις είχε επινοήσει ακουγόταν σαν "Ατλαντίδα". Οι σημειώσεις του Τόλκιν από το 1936 δείχνουν τη στιγμή της ανακάλυψης. Έγραψε την ιδέα για ένα νησί, το Νούμενορ, που είχε πνιγεί στη θάλασσα και κατέγραψε την πρώτη, σύντομη εκδοχή αυτής της ιστορίας, "Η πτώση του Νούμενορ", τόσο γρήγορα που ο γιος του δυσκολεύτηκε αργότερα να την αποκρυπτογραφήσει.
Όταν πέθανε το 1973, άφησε πίσω του μια μάζα χαρτιών. Ο γιος του, Κρίστοφερ, συγκέντρωσε και επεξεργάστηκε τα γραπτά του πατέρα του για την Πρώτη και τη Δεύτερη Εποχή, και εξέδωσε το Σιλμαρίλλιον, καθώς και μια μεγάλη ιστορία 12 τόμων της Μέσης Γης, δείχνοντας πώς ο Τόλκιν έφτιαξε τον κόσμο του μέσα σε έξι δεκαετίες. Αν και το Σιλμαρίλλιον είναι ένα συνεκτικό σύνολο, είναι αναμφισβήτητα πολύπλοκο και λιτό. Χρειάζεται μεγάλη αφοσίωση για να διαβάσει κανείς την Ιστορία της Μέσης Γης, η οποία είναι γεμάτη με εκτυλισσόμενες παραλλαγές ιστοριών που συχνά ήταν ημιτελείς.
Μια ιστορία της Δεύτερης Εποχής προέκυψε από αυτό που ο Τόλκιν αποκάλεσε το δικό του "σύμπλεγμα της Ατλαντίδας". Από όσο μπορούσε να θυμηθεί, είχε ζήσει έναν επαναλαμβανόμενο εφιάλτη ενός μεγάλου κύματος που κυλούσε πάνω από καταπράσινα χωράφια. Ξυπνούσε λαχανιασμένος, σαν να είχε βγει από βαθιά νερά. Στην Κουένυα, μια από τις γλώσσες των ξωτικών που είχε εφεύρει ο Τόλκιν στα νιάτα του, η ρίζα "-lant" σήμαινε "πτώση". Το 1936, έχτισε πάνω σε αυτή τη ρίζα, μετατρέποντάς την στο ρήμα "-atalantië-" που σήμαινε "γλίστρημα, πτώση". Ξαφνικά, του έκανε εντύπωση ότι η λέξη που μόλις είχε επινοήσει ακουγόταν σαν "Ατλαντίδα". Οι σημειώσεις του Τόλκιν από το 1936 δείχνουν τη στιγμή της ανακάλυψης. Έγραψε την ιδέα για ένα νησί, το Νούμενορ, που είχε πνιγεί στη θάλασσα και κατέγραψε την πρώτη, σύντομη εκδοχή αυτής της ιστορίας, "Η πτώση του Νούμενορ", τόσο γρήγορα που ο γιος του δυσκολεύτηκε αργότερα να την αποκρυπτογραφήσει.
Το Magdalen College από τον ποταμό Cherwell. Εδώ ο Τόλκιν, ένας πιστός Καθολικός του οποίου η πίστη βοήθησε στη διαμόρφωση των ιστοριών του, έπεισε τον C.S. Lewis να αποδεχθεί τον Χριστιανισμό
Η ιστορία του Νούμενορ ξεκινά μετά την Πρώτη Εποχή. Η πρωταρχική κακή δύναμη, ο Μόργκοθ, έχει νικηθεί από ξωτικά και θνητούς ανθρώπους με τη θεϊκή βοήθεια των Βάλαρ, τους αγγελικούς φύλακες του κόσμου. Οι Βάλαρ ανταμείβουν τους θνητούς συμμάχους με μια νέα πατρίδα, τον νησιωτικό παράδεισο του Νούμενορ. Καθώς ανατέλλει η Δεύτερη Εποχή, οι κάτοικοι του νησιού απολαμβάνουν καλή ζωή, με δεξιότητες και τέχνες που καλλιεργούνται από τα ξωτικά. Κάθε Εδέμ όμως έχει και τον απαγορευμένο καρπό της. Έτσι και στους Νουμενόριαν που απαγορεύεται να πλεύσουν δυτικά προς το χείλος της επίπεδης γης, όπου ζουν τα ξωτικά στις Αθανάσιες Χώρες δίπλα στους Βάλαρ.
Ο φθόνος της αθανασίας αρχίζει να τρώει τους θνητούς του Νούμενορ. Ένα σχίσμα οδηγεί σε δίωξη των φίλων των ξωτικών, όσων από αυτούς είναι ακόμα πιστοί στα ξωτικά. Τελικά, ο βασιλιάς του νησιού επηρεάζεται από τον ύπουλο Σάουρον, ο οποίος κάποτε ήταν ο δεύτερος υπό τον Μόργκοθ. Με την ενθάρρυνση του Σάουρον, οι Νουμενόριαν χτίζουν έναν ναό στον Μόργκοθ και εξαπολύουν μια αρμάδα εναντίον των Αθανάσιων Χωρών.
Ο Ένας Θεός ανοίγει ένα ρήγμα στον ωκεανό που κατακλύζει το νησί. Εξαιτίας αυτού, ο μέχρι τώρα επίπεδος κόσμος, μετατρέπεται σε σφαιρικό και οι Αθανάσιες Χώρες μεταφέρονται σε μια μυστική διάσταση από μόνες τους. Οι λίγοι εναπομείναντες φίλοι των ξωτικών πλέουν με μια καταιγίδα στην ηπειρωτική Μέση Γη για να ξεκινήσουν μια νέα ζωή -και τον πόλεμο ενάντια στον Σάουρον. Οι αναδρομές στον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών πιάνουν την ιστορία από αυτό το σημείο.
Ο φθόνος της αθανασίας αρχίζει να τρώει τους θνητούς του Νούμενορ. Ένα σχίσμα οδηγεί σε δίωξη των φίλων των ξωτικών, όσων από αυτούς είναι ακόμα πιστοί στα ξωτικά. Τελικά, ο βασιλιάς του νησιού επηρεάζεται από τον ύπουλο Σάουρον, ο οποίος κάποτε ήταν ο δεύτερος υπό τον Μόργκοθ. Με την ενθάρρυνση του Σάουρον, οι Νουμενόριαν χτίζουν έναν ναό στον Μόργκοθ και εξαπολύουν μια αρμάδα εναντίον των Αθανάσιων Χωρών.
Ο Ένας Θεός ανοίγει ένα ρήγμα στον ωκεανό που κατακλύζει το νησί. Εξαιτίας αυτού, ο μέχρι τώρα επίπεδος κόσμος, μετατρέπεται σε σφαιρικό και οι Αθανάσιες Χώρες μεταφέρονται σε μια μυστική διάσταση από μόνες τους. Οι λίγοι εναπομείναντες φίλοι των ξωτικών πλέουν με μια καταιγίδα στην ηπειρωτική Μέση Γη για να ξεκινήσουν μια νέα ζωή -και τον πόλεμο ενάντια στον Σάουρον. Οι αναδρομές στον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών πιάνουν την ιστορία από αυτό το σημείο.
Η Γκαλάντριελ των Ξωτικών, γνώριμη από τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, παλεύει με τις θανατηφόρες θάλασσες στα νεανικά της χρόνια στη νέα τηλεοπτική σειρά των Amazon Studios
Σήμερα, η χαμένη ιστορία της Δεύτερης Εποχής του Τόλκιν παρουσιάζεται σε ένα ευρύτερο κοινό. Η Amazon Studios λανσάρει μια σειρά πολλών κύκλων με τίτλο "The Lord of the Rings: The Rings of Power" με προϋπολογισμό άνω του 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων, ελπίζοντας να αναζωπυρώσει τον ενθουσιασμό στις ταινίες του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών. Ταυτόχρονα, το βιβλίο με τίτλο The Fall of Númenor, που θα εκδοθεί τον Νοέμβριο, συγκεντρώνει σε έναν τόμο όλα τα γραπτά του Τόλκιν για τη Δεύτερη Εποχή.
Για να αναδημιουργήσουν το χαμένο νησί του Τόλκιν, οι δημιουργοί της σειράς, J.D. Payne και Patrick McKay, άντλησαν έμπνευση από ιστορικούς πολιτισμούς του πραγματικού κόσμου. Παρόμοια προσέγγιση χρησιμοποίησε και ο Τόλκιν -για παράδειγμα, το χωριό στο Χόμπιτ μοιάζει με το παιδικό χωριό του συγγραφέα όπως ήταν το 1897. Στη σειρά του Άρχοντα, βλέπουμε το ταξίδι των χόμπιτ στο Ρόχαν, ένα βασίλειο που φαίνεται πιο απομακρυσμένο, με μια γλώσσα και μια βασιλική αίθουσα που υποδηλώνει την αγγλοσαξονική Αγγλία, και στη συνέχεια στο βασίλειο της Γκόντορ, το οποίο θυμίζει Ρώμη ή Βυζάντιο.
Οι Payne και McKay βασίστηκαν σε μερικούς από αυτούς τους ίδιους πολιτισμούς, καθώς και σε μαροκινές, βαβυλωνιακές και ινδικές πηγές.
Για να αναδημιουργήσουν το χαμένο νησί του Τόλκιν, οι δημιουργοί της σειράς, J.D. Payne και Patrick McKay, άντλησαν έμπνευση από ιστορικούς πολιτισμούς του πραγματικού κόσμου. Παρόμοια προσέγγιση χρησιμοποίησε και ο Τόλκιν -για παράδειγμα, το χωριό στο Χόμπιτ μοιάζει με το παιδικό χωριό του συγγραφέα όπως ήταν το 1897. Στη σειρά του Άρχοντα, βλέπουμε το ταξίδι των χόμπιτ στο Ρόχαν, ένα βασίλειο που φαίνεται πιο απομακρυσμένο, με μια γλώσσα και μια βασιλική αίθουσα που υποδηλώνει την αγγλοσαξονική Αγγλία, και στη συνέχεια στο βασίλειο της Γκόντορ, το οποίο θυμίζει Ρώμη ή Βυζάντιο.
Οι Payne και McKay βασίστηκαν σε μερικούς από αυτούς τους ίδιους πολιτισμούς, καθώς και σε μαροκινές, βαβυλωνιακές και ινδικές πηγές.
Από πού λοιπόν άντλησε άμεση έμπνευση ο Τόλκιν για τη Δεύτερη Εποχή της Μέσης Γης;
Το Νούμενορ στην Δεύτερη Εποχή της Μέσης Γης, από το concept της σειράς της Amazon Studios
Ο ίδιος ο Τόλκιν, κάποια στιγμή, έκανε ένα διακριτικό σχόλιο ότι είχε την ιδέα του Νούμενορ ενώ έγραφε μια περίληψη για το επερχόμενο Χόμπιτ. Άλλα στοιχεία δείχνουν ότι έγραψε αυτή την περίληψη μεταξύ 5 και 8 Δεκεμβρίου του 1936. Περιγράφοντας το σκηνικό του βιβλίου για τους υποψήφιους αναγνώστες, ο Τόλκιν έγραψε, "Η περίοδος είναι η αρχαία εποχή μεταξύ της εποχής της Ξωτικοχώρας (Faerie) και της κυριαρχίας των ανθρώπων". Η ιστορία του Νούμενορ θα γεφυρώσει αυτές τις δύο εποχές, εξηγώντας τι συνέβη μεταξύ της ήττας του πανίσχυρου Μόργκοθ στο Σιλμαρίλλιον και της ανόδου του μικρού Μπίλμπο Μπάγκινς στο Χόμπιτ.
Ωστόσο, αυτή η πρακτική ανάγκη δεν εξηγεί ούτε την εκρηκτική γέννηση της ιστορίας του Νούμενορ, ούτε την απόλυτη αγωνία και οργή για την ανθρώπινη ανοησία. Το κάνει όμως το τέλος του 1936.
Η πατρίδα των χόμπιτ, όπως φαίνεται σε μια από τις εικόνες του ίδιου του Τόλκιν, βασίστηκε στο χωριό του, όπως ήταν στα τέλη του 19ου αιώνα
Το 1936 ήταν, όπως το έθεσε μια βρετανική εφημερίδα, "απελπισμένα φορτισμένο με τη μοίρα... που φαινόταν να φέρνει την καταστροφή". Η ανακωχή του 1918 δεν είχε φέρει κανένα ειδύλλιο, υπήρχε ωστόσο τουλάχιστον η ευκαιρία να επουλωθούν οι πληγές του Μεγάλου Πολέμου. Τώρα όμως η φασιστική Ιταλία του Μουσολίνι είχε βομβαρδίσει και είχε υποτάξει την Αιθιοπία. Τα στρατεύματα του Χίτλερ είχαν ανακαταλάβει την αποστρατιωτικοποιημένη γερμανική Ρηνανία. Οι εκκαθαρίσεις του Στάλιν είχαν ξεκινήσει. Στην Ισπανία είχε ξεσπάσει εμφύλιος που δίχαζε τις απόψεις διεθνώς και φαινόταν ότι θα καταλήξει σε δικτατορία.
Ακόμη και η Βρετανία ήταν γεμάτη αναταραχές. Στις 30 Νοεμβρίου, το Κρυστάλ Παλάς (Crystal Palace), μια τεράστια γυάλινη κατασκευή που χτίστηκε ως βιτρίνα της βικτωριανής αισιοδοξίας και της αυτοκρατορικής λαμπρότητας, είχε πάρει φωτιά. Τις επόμενες δύο ημέρες, η ανατολική ακτή υπέστη ισχυρές καταιγίδες και σοβαρές πλημμύρες. Στις 3 Δεκεμβρίου, οι εφημερίδες επιβεβαίωσαν μια μακροχρόνια φήμη ότι ο νέος βασιλιάς, ο Εδουάρδος Η', ήθελε να αλλάξει τους κανόνες που διέπουν τους βασιλικούς γάμους, ώστε να μπορέσει να παντρευτεί μια διαζευγμένη, την Αμερικανίδα Γουάλις Σίμπσον.
Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας που ο Τόλκιν έγραφε την περίληψη για το Χόμπιτ, η κρίση της παραίτησης του βασιλιά ταλαιπωρούσε την χώρα. Στις 10 Δεκεμβρίου, ο Εδουάρδος παρέδωσε το στέμμα στον αδελφό του, Γεώργιο ΣΤ'. Η αλλαγή στην Βρετανία προκάλεσε σεισμό. Όπως δήλωσε η Βιρτζίνια Γουλφ, "Αυτοκρατορίες-ιεραρχίες-ηθική δεν θα είναι ποτέ ξανά τα ίδια".
Ακόμη και η Βρετανία ήταν γεμάτη αναταραχές. Στις 30 Νοεμβρίου, το Κρυστάλ Παλάς (Crystal Palace), μια τεράστια γυάλινη κατασκευή που χτίστηκε ως βιτρίνα της βικτωριανής αισιοδοξίας και της αυτοκρατορικής λαμπρότητας, είχε πάρει φωτιά. Τις επόμενες δύο ημέρες, η ανατολική ακτή υπέστη ισχυρές καταιγίδες και σοβαρές πλημμύρες. Στις 3 Δεκεμβρίου, οι εφημερίδες επιβεβαίωσαν μια μακροχρόνια φήμη ότι ο νέος βασιλιάς, ο Εδουάρδος Η', ήθελε να αλλάξει τους κανόνες που διέπουν τους βασιλικούς γάμους, ώστε να μπορέσει να παντρευτεί μια διαζευγμένη, την Αμερικανίδα Γουάλις Σίμπσον.
Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας που ο Τόλκιν έγραφε την περίληψη για το Χόμπιτ, η κρίση της παραίτησης του βασιλιά ταλαιπωρούσε την χώρα. Στις 10 Δεκεμβρίου, ο Εδουάρδος παρέδωσε το στέμμα στον αδελφό του, Γεώργιο ΣΤ'. Η αλλαγή στην Βρετανία προκάλεσε σεισμό. Όπως δήλωσε η Βιρτζίνια Γουλφ, "Αυτοκρατορίες-ιεραρχίες-ηθική δεν θα είναι ποτέ ξανά τα ίδια".
Το Faringdon Folly, που έχτισε ένας εκκεντρικός γαιοκτήμονας κοντά στην Οξφόρδη, ήταν η πιθανή έμπνευση του Τόλκιν για τον πύργο που χρησιμοποιούσε ο ήρωας Ελέντιλ για να κοιτάξει προς τον πνιγμένο Νούμενορ
Ο καθολικισμός του Τόλκιν έπαιξε σίγουρα ρόλο στην άποψή του για τον Εδουάρδο. Το κορυφαίο βρετανικό καθολικό περιοδικό The Tablet επεσήμανε ότι ο τελευταίος βασιλιάς που επιδίωξε να αλλάξει τους βασιλικούς κανόνες σχετικά με το διαζύγιο ήταν ο Ερρίκος Η'. Η λύση του Ερρίκου ήταν να αποκόψει την Αγγλία από τη Ρωμαϊκή εκκλησία, να δημιουργήσει τη νέα Εκκλησία της Αγγλίας με επικεφαλής τον ίδιο και να αντιμετωπίσει τους Καθολικούς ως εχθρούς του κράτους.
Υπάρχουν εντυπωσιακοί παραλληλισμοί μεταξύ του Ερρίκου Η' και του βασιλιά του Νούμενορ, Tar-Calion -περισσότερο γνωστός στους θαυμαστές του Τόλκιν με ένα όνομα που επινοήθηκε αργότερα, Ar-Pharazôn. Στην ιστορία του Τόλκιν "The Lost Road", ο Tar-Calion αυτοπροσδιορίζεται ως "Άρχοντας της Δύσης". Όμως, μόνο ο αρχηγός των Βάλαρ -ο αρχαγγελικός εκπρόσωπος του Ενός Θεού στον θνητό κόσμο- υποτίθεται ότι φέρει αυτόν τον τίτλο. Πρόκειται για το αντίστοιχο στη Μέση Γη του Ερρίκου που ισχυρίστηκε ότι ήταν ο επικεφαλής της εκκλησίας στη θέση του πάπα.
Ενδιέφερε όντως η Αγγλία των Τιδόρ τον Τόλκιν, έναν επιβεβαιωμένο μελετητή του Μεσαίωνα;
Υπάρχουν εντυπωσιακοί παραλληλισμοί μεταξύ του Ερρίκου Η' και του βασιλιά του Νούμενορ, Tar-Calion -περισσότερο γνωστός στους θαυμαστές του Τόλκιν με ένα όνομα που επινοήθηκε αργότερα, Ar-Pharazôn. Στην ιστορία του Τόλκιν "The Lost Road", ο Tar-Calion αυτοπροσδιορίζεται ως "Άρχοντας της Δύσης". Όμως, μόνο ο αρχηγός των Βάλαρ -ο αρχαγγελικός εκπρόσωπος του Ενός Θεού στον θνητό κόσμο- υποτίθεται ότι φέρει αυτόν τον τίτλο. Πρόκειται για το αντίστοιχο στη Μέση Γη του Ερρίκου που ισχυρίστηκε ότι ήταν ο επικεφαλής της εκκλησίας στη θέση του πάπα.
Ενδιέφερε όντως η Αγγλία των Τιδόρ τον Τόλκιν, έναν επιβεβαιωμένο μελετητή του Μεσαίωνα;
Σε αυτό ακριβώς το σημείο της ζωής του, ναι. Το 1935 είχε διαβάσει, δύο φορές διαδοχικά, μια βιογραφία του ουμανιστή της Αναγέννησης Τόμας Μουρ, που έγραψε ο φίλος του, R.W. Chambers. Ο Μουρ, σύμβουλος του Ερρίκου Η' και λόρδος καγκελάριος για τρία χρόνια από το 1529, είχε αρνηθεί να αναγνωρίσει τη νέα Εκκλησία της Αγγλίας ή τον Ερρίκο ως ηγέτη της, και το 1535 αποκεφαλίστηκε για εσχάτη προδοσία (το 1935 αγιοποιήθηκε από τον Πάπα Πίο ΙΑ'). Αν και ο βιογράφος δεν ήταν καθολικός, υποστήριξε ότι ο αγγλικός καθολικισμός είχε απαλειφθεί από έναν κυνικό τύραννο για να πλουτίσει και να ενδυναμώσει τον εαυτό του.
Ο Τόλκιν είπε στον Chambers ότι η βιογραφία ήταν "συντριπτικά συγκινητική: ένα από τα μεγάλα έπη". Εκείνη την εποχή, και λόγω της επίδρασης του Μουρ στον συγγραφέα, ο Τόλκιν χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο "Oxymore", μια σύνθεση των "Oxford" και "More".
Η θεμελιώδης πραγματεία του Μουρ του 1516, Utopia, περιέγραψε μια ιδανική νησιωτική κοινωνία. Το ίδιο το Νούμενορ ξεκινά ως μια νησιωτική ουτοπία. Γνωρίζοντας τον αντίκτυπο του Μουρ στον Τόλκιν, μπορούμε να δούμε ότι είναι μια πιθανή έμπνευση για τον πατέρα των Νουμενόριαν, τον ήρωα Ελέντιλ. Στο "The Lost Road", ο πατέρας του Ελέντιλ αντικατοπτρίζει την εξαιρετικά δύσκολη θέση του Μουρ ως φίλου και συμβούλου ενός αποστάτη βασιλιά. Όπως ο πατέρας του, έτσι και ο Ελέντιλ (που σημαίνει "Φίλος των Ξωτικών") είναι ένας από τους πιστούς Νουμενόριαν που εξακολουθούν να σέβονται τον αγγελικό Βάλαρ στη δύση και τον Ένα Θεό που είναι πάνω από όλα. Βλέπει ξεκάθαρα τα κακά που έφερε ο Σάουρον ενώ άλλοι βλέπουν μόνο πρόοδο.
Στην εποχή των Τιδόρ, η εκτύπωση Βίβλων στην καθομιλουμένη εκθρόνισε τα λατινικά ως τη γλώσσα της χριστιανικής πίστης. Στο Νούμενορ, η γλώσσα είναι ένα πεδίο μάχης, με την Κουένυα -την οποία ο Τόλκιν ονόμασε "λατινικά των Ξωτικών"- να αντικαθίσταται από μια ανθρώπινη γλώσσα.
Ο Τόλκιν, όταν στα μέσα της δεκαετίας του 1930 διάβασε την βιογραφία του Μουρ, είπε ότι την βρήκε "σχεδόν επίκαιρη". Το βιβλίο δεν χρειαζόταν να αναφέρει συγκεκριμένους παραλληλισμούς με τη ναζιστική Γερμανία, καθώς, στη δεκαετία του 1930, όσοι είχαν μάτια, μπορούσαν να δουν. Ένας Αμερικανός βουλευτής του βρετανικού κοινοβουλίου, έγραψε στο ημερολόγιό του ότι ο βασιλιάς Εδουάρδος Η' "ακολουθεί τον δρόμο του δικτάτορα και είναι φιλογερμανός". Η εβδομάδα της κρίσης της παραίτησης προκάλεσε ανησυχίες ότι ένα "Κόμμα του Βασιλιά", με επικεφαλής τον Ουίνστον Τσόρτσιλ (μια διχαστική προσωπικότητα τότε) και υποστηριζόμενο από τον φασίστα ηγέτη Όσβαλντ Μόσλεϊ, θα αναδυόταν και θα προκαλούσε εμφύλια διαμάχη.
Ο Τόλκιν είπε στον Chambers ότι η βιογραφία ήταν "συντριπτικά συγκινητική: ένα από τα μεγάλα έπη". Εκείνη την εποχή, και λόγω της επίδρασης του Μουρ στον συγγραφέα, ο Τόλκιν χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο "Oxymore", μια σύνθεση των "Oxford" και "More".
Η θεμελιώδης πραγματεία του Μουρ του 1516, Utopia, περιέγραψε μια ιδανική νησιωτική κοινωνία. Το ίδιο το Νούμενορ ξεκινά ως μια νησιωτική ουτοπία. Γνωρίζοντας τον αντίκτυπο του Μουρ στον Τόλκιν, μπορούμε να δούμε ότι είναι μια πιθανή έμπνευση για τον πατέρα των Νουμενόριαν, τον ήρωα Ελέντιλ. Στο "The Lost Road", ο πατέρας του Ελέντιλ αντικατοπτρίζει την εξαιρετικά δύσκολη θέση του Μουρ ως φίλου και συμβούλου ενός αποστάτη βασιλιά. Όπως ο πατέρας του, έτσι και ο Ελέντιλ (που σημαίνει "Φίλος των Ξωτικών") είναι ένας από τους πιστούς Νουμενόριαν που εξακολουθούν να σέβονται τον αγγελικό Βάλαρ στη δύση και τον Ένα Θεό που είναι πάνω από όλα. Βλέπει ξεκάθαρα τα κακά που έφερε ο Σάουρον ενώ άλλοι βλέπουν μόνο πρόοδο.
Στην εποχή των Τιδόρ, η εκτύπωση Βίβλων στην καθομιλουμένη εκθρόνισε τα λατινικά ως τη γλώσσα της χριστιανικής πίστης. Στο Νούμενορ, η γλώσσα είναι ένα πεδίο μάχης, με την Κουένυα -την οποία ο Τόλκιν ονόμασε "λατινικά των Ξωτικών"- να αντικαθίσταται από μια ανθρώπινη γλώσσα.
Ο Τόλκιν, όταν στα μέσα της δεκαετίας του 1930 διάβασε την βιογραφία του Μουρ, είπε ότι την βρήκε "σχεδόν επίκαιρη". Το βιβλίο δεν χρειαζόταν να αναφέρει συγκεκριμένους παραλληλισμούς με τη ναζιστική Γερμανία, καθώς, στη δεκαετία του 1930, όσοι είχαν μάτια, μπορούσαν να δουν. Ένας Αμερικανός βουλευτής του βρετανικού κοινοβουλίου, έγραψε στο ημερολόγιό του ότι ο βασιλιάς Εδουάρδος Η' "ακολουθεί τον δρόμο του δικτάτορα και είναι φιλογερμανός". Η εβδομάδα της κρίσης της παραίτησης προκάλεσε ανησυχίες ότι ένα "Κόμμα του Βασιλιά", με επικεφαλής τον Ουίνστον Τσόρτσιλ (μια διχαστική προσωπικότητα τότε) και υποστηριζόμενο από τον φασίστα ηγέτη Όσβαλντ Μόσλεϊ, θα αναδυόταν και θα προκαλούσε εμφύλια διαμάχη.
Το Wayland's Smithy, μια νεολιθική τοποθεσία ταφής στο Oxfordshire, θυμίζει τον τύμβο που παγιδεύονται τα χόμπιτ νωρίς στο έπος του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών
Στο Νούμενορ, τέτοια γεγονότα συμβαίνουν. Το "The Lost Road" είναι μια ιστορία ταξιδιού στο χρόνο στην οποία, μέσω ονείρου, παρατηρητές του 20ου αιώνα γίνονται μάρτυρες της πτώσης του νησιού. Ο θυμός του Τόλκιν είναι ζωντανός και καίει.
Ο Ελέντιλ καταγράφει τη μανιασμένη κατασκευή όπλων και πολεμικών πλοίων, τις ψιθυριστές καταγγελίες, τις εξαφανίσεις, τα βασανιστήρια κεκλεισμένων των θυρών. Κατηγορεί, καθαρά, για τα όσα άσχημα συμβαίνουν στο Νούμενορ τον Σάουρον. Στο Σιλμαρίλλιον, ο Σάουρον ήταν ένας άρχοντας των λυκανθρώπων που αλλάζει σχήμα, εντελώς διαφορετικός από τον απαίσιο χειριστή που εμφανίζεται στο "The Lost Road". Μερικές από τις λεπτομέρειές του θυμίζουν τις πολιτικές του Χίτλερ. Σε μια εικόνα καθρέφτη των ναζιστικών απαιτήσεων για το Lebensraum ("Ζωτικό Χώρο"), οι συνεργάτες του Σάουρον στο Νούμενορ θέλουν "να κατακτήσουμε νέα βασίλεια για τη φυλή μας και να μειώσουμε την πίεση του πληθυσμού αυτού του νησιού".
Αργότερα, ο Τόλκιν θα δήλωνε μια "φλεγόμενη ιδιωτική μνησικακία... εναντίον εκείνου του κατακόκκινου μικρού αδαή Χίτλερ" που είχε σφετεριστεί την αγαπημένη στον Τόλκιν βορειοευρωπαϊκή μυθολογία για λόγους προπαγάνδας. Ομοίως, ο Σάουρον διαστρεβλώνει την ιστορία του γιατί ο προπάτορας του στο Νούμενορ, ο Εαρέντιλ, ταξίδεψε στις Αθανάσιες Χώρες στο τέλος της Πρώτης Εποχής. Πράγματι, ο Εαρέντιλ είχε κάνει το ταξίδι για να ζητήσει τη βοήθεια των Βάλαρ εναντίον του Μόργκοθ, αλλά στη ρεβιζιονιστική εκδοχή του Σάουρον, πήγε για να αρπάξει την ατελείωτη ζωή για τον ίδιο. Μάλιστα, ο κολοσσιαίος ναός στον Μόργκοθ παραλληλίζεται με τα σχέδια του αρχιτέκτονα του Χίτλερ, Άλμπερτ Σπέερ, για την Volkshalle (Μεγάλη Αίθουσα).
Η High Street της Οξφόρδης. Σε αυτό τον δρόμο, όπως και αλλού στην πόλη, έκακαν παρέα ο Τόλκιν και ο C.S. Lewis, συχνά, μαζί με τον λογοτεχνικό τους κύκλο, τους Inklings
Μέχρι το 1936, ο Τόλκιν είχε ζήσει μια τραγωδία. Όταν στα 12 του πέθανε η μητέρα του, ο Τόλκιν ένιωθε "σαν ένας χαμένος επιζών σε έναν νέο εξωγήινο κόσμο μετά τον θάνατο του πραγματικού κόσμου". Το ίδιο ένιωσε το 1935 με το θάνατο του κηδεμόνα του, πατήρ Φράνσις Μόργκαν, του ανθρώπου που αποκαλούσε "δεύτερο πατέρα". Όταν στις 3 Δεκεμβρίου του 1936 κυκλοφόρησε η είδηση της παραίτησης του βασιλιά, είχαν περάσει 20 χρόνια από τότε που ο φίλος του Τόλκιν, Τζέφρι Μπαχ Σμιθ, πέθανε στη Γαλλία, η πιο έντονη από πολλές θλίψεις από τον Μεγάλο Πόλεμο. Τώρα, οι γιοι του συγγραφέα -ο Κρίστοφερ μόλις είχε κλείσει τα 12, ο Μάικλ τα 16 και ο Τζον τα 19- ήταν σε μια ηλικία που όταν ήταν και ο ίδιος, ο Μεγάλος Πόλεμος ήταν μόλις τρία χρόνια μπροστά -και τώρα οι οιωνοί ήταν πολύ χειρότεροι.
Το 1937, όταν οι εκδότες του Χόμπιτ απαίτησαν τη συνέχεια που τελικά έγινε ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών, ο Τόλκιν παράτησε το "The Lost Road". Αμέσως μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο όμως, επέστρεψε για να δουλέψει το Νούμενορ. Μια νέα ιστορία -επίσης ημιτελής- περιελάμβανε μια κλίκα από υφηγητές της Οξφόρδης, τους Inklings, μια άτυπη λογοτεχνική ομάδα που συνδέθηκε με τον Τόλκιν και τον CS Lewis στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης για σχεδόν δύο δεκαετίες από τις αρχές της δεκαετίας του 1930 έως τα τέλη του '49. Αξιομνημόνευτα, ένας από αυτούς είχε ένα όραμα για την κάμερα Radcliffe (ένα κτίριο του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης) ως τον ναό του Μόργκοθ, με καπνό από τις ανθρωποθυσίες να ξεχύνεται από τις περσίδες της. Πλέον, ο εχθρός βρίσκεται στην καρδιά του βασιλείου. Η ιστορία μοιάζει με μια επίγευση του φόβου της εισβολής που είχαν υπομείνει οι Βρετανοί στα χρόνια που μεσολάβησαν.
Εν τω μεταξύ, ο Τόλκιν συνέχισε να αναπτύσσει την τεράστια ιστορία του φανταστικού του κόσμου. Μετά την καταστροφή του Νούμενορ, ο Ελέντιλ οδηγεί τους πιστούς στην ασφάλεια και ιδρύει, με τους γιους του, τα δίδυμα βασίλεια του Άρνορ και της Γκόντορ. Από έναν ψηλό πύργο στην κορυφή ενός λόφου -που εμπνεύστηκε από έναν πύργο στο Faringdon κοντά στην Οξφόρδη που χτίστηκε το 1935- κοιτάζει τις θάλασσες προς τον χαμένο κόσμο που ήταν το Νούμενορ. Στην Τρίτη Εποχή, ο Άραγκορν, ο περιπλανώμενος σύντροφος και μελλοντικός βασιλιάς των χόμπιτ, θα είναι ο άμεσος απόγονος και διάδοχος του Ελέντιλ.
Εξετάζοντας τα στοιχεία, είναι σαφές ότι ο Χίτλερ και άλλες δεσποτικές φιγούρες της δεκαετίας του '30 είναι σχετικότατοι με τις ιστορίες του Τόλκιν για το Νούμενορ και την πολύ σημαντική εξίσωση του Σάουρον με την τυραννία. Ωστόσο, ο συγγραφέας αρνήθηκε επίσημα ότι ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών ήταν ένας αλληγορικός κώδικας για τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Εν τω μεταξύ, ο Τόλκιν συνέχισε να αναπτύσσει την τεράστια ιστορία του φανταστικού του κόσμου. Μετά την καταστροφή του Νούμενορ, ο Ελέντιλ οδηγεί τους πιστούς στην ασφάλεια και ιδρύει, με τους γιους του, τα δίδυμα βασίλεια του Άρνορ και της Γκόντορ. Από έναν ψηλό πύργο στην κορυφή ενός λόφου -που εμπνεύστηκε από έναν πύργο στο Faringdon κοντά στην Οξφόρδη που χτίστηκε το 1935- κοιτάζει τις θάλασσες προς τον χαμένο κόσμο που ήταν το Νούμενορ. Στην Τρίτη Εποχή, ο Άραγκορν, ο περιπλανώμενος σύντροφος και μελλοντικός βασιλιάς των χόμπιτ, θα είναι ο άμεσος απόγονος και διάδοχος του Ελέντιλ.
Εξετάζοντας τα στοιχεία, είναι σαφές ότι ο Χίτλερ και άλλες δεσποτικές φιγούρες της δεκαετίας του '30 είναι σχετικότατοι με τις ιστορίες του Τόλκιν για το Νούμενορ και την πολύ σημαντική εξίσωση του Σάουρον με την τυραννία. Ωστόσο, ο συγγραφέας αρνήθηκε επίσημα ότι ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών ήταν ένας αλληγορικός κώδικας για τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Στον πρόλογο της έκδοσης του 1966 της Συντροφιάς του Δαχτυλιδιού, του πρώτου βιβλίου της τριλογίας, ο Τόλκιν έγραψε, "Μου αρέσει πάρα πολύ η αλληγορία σε όλες τις εκφάνσεις της, και πάντα το έκανα, και ήμουν αρκετά επιφυλακτικός για να εντοπίσω την παρουσία της. Προτιμώ περισσότερο την ιστορία, αληθινή ή ψεύτικη, με την ποικίλη εφαρμογή της στη σκέψη και την εμπειρία των αναγνωστών. Νομίζω ότι πολλοί συγχέουν την 'εφαρμογή' με την 'αλληγορία'. Το ένα όμως βρίσκεται στην ελευθερία του αναγνώστη και το άλλο στη σκόπιμη κυριαρχία του συγγραφέα".
Ο Τόλκιν και η σύζυγός του, Έντιθ, σε μια οικογενειακή φωτογραφία του 1940. Σύντομα, οι γιοι τους Κρίστοφερ και Μάικλ -στη μέση η αδερφή τους Πρισίλα- θα έφευγαν για να υπηρετήσουν στον πόλεμο
Με άλλα λόγια, σε αυτό το βιβλίο για την τυραννία, ο Τόλκιν απεχθάνεται να συμπεριφερθεί σαν δικτάτορας λέγοντας στους αναγνώστες του τι να σκεφτούν. Έχτισε τον κόσμο του από τους κόσμους που γνώριζε. Ήλπιζε όμως ότι, σε μελλοντικούς καιρούς, με άλλους δικτάτορες, το έργο του θα εξακολουθούσε να φαίνεται επίκαιρο.
Και αυτό το έχει καταφέρει.
Και αυτό το έχει καταφέρει.
Όπως λέει το ανώτερο στέλεχος ανάπτυξης των Amazon Studios, Kevin Jarzynski, το έργο του Τόλκιν δεν είναι "για μια συγκεκριμένη στιγμή στο χρόνο αλλά μια επανάληψη της ιστορίας. Υπάρχουν μερικά μαθήματα που ως άνθρωποι προσπαθούμε πάντα να μάθουμε για τη δύναμη, τον πειρασμό, ξανά και ξανά".
Το βασικό μήνυμα του Νούμενορ, επίκαιρο όσο ποτέ άλλοτε, είναι ότι ο πόθος για εξουσία οδηγεί σε καταστροφή που μπορεί να αποφευχθεί πλήρως...
από: smithsonian mag
Από το 3otiko
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου