 |
| Δανή γυμνάστρια εκτελεί έξοδο από ίππο κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου του 1908 |
Οι ρίζες της γυμναστικής εντοπίζονται στην αρχαία Ελλάδα. Όμως η άνοδος της σύγχρονης γυμναστικής τροφοδοτήθηκε από τον εθνικισμό -από τους Ναπολεόντειους πολέμους έως τη σοβιετική εποχή.
Γυμνοί άνδρες ασκούνται σε υπαίθριες πλατείες. Πιστοί σωματοφύλακες προστατεύουν τον Αβραάμ Λίνκολν κατά την ανάληψη των καθηκόντων του. Μικροσκοπικοί έφηβοι εκτοξεύονται από το έδαφος σε μια ιλιγγιώδη ακολουθία αλμάτων. Αυτές οι εικόνες δεν είναι τυχαίες καθώς αποτελούν μέρος της ιστορίας της γυμναστικής.
Με την κυριαρχία αθλητών όπως η Αμερικανίδα Σιμόν Μπάιλς, του Ιάπωνα Kohei Uchimura και του δικού μας Λευτέρη Πετρούνια, το άθλημα της γυμναστικής έχει γίνει ένα από τα πιο αγαπημένα των Ολυμπιακών Αγώνων. Βέβαια, δεν ήταν πάντα έτσι και δεν περιελάμβανε πάντοτε τις ασύμμετρους δοκούς ή την δοκό ισορροπίας. Στους πρώτους Αγώνες περιλαμβάνονταν αγωνίσματα όπως η αναρρίχηση σχοινιών και οι κορίνες (ένα από τα 11 αγωνίσματα γυμναστικής στο πρόγραμμα των Θερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 1904 στο Σαιντ Λούις και η μοναδική φορά που το εν λόγω αγώνισμα έλαβε χώρα σε διοργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων). Όμως, κατά την εξέλιξή του από την αρχαία ελληνική παράδοση στο σύγχρονο ολυμπιακό άθλημα, η γυμναστική συνδυάστηκε πάντα με ιδέες εθνικής υπερηφάνειας και ταυτότητας.
Με την κυριαρχία αθλητών όπως η Αμερικανίδα Σιμόν Μπάιλς, του Ιάπωνα Kohei Uchimura και του δικού μας Λευτέρη Πετρούνια, το άθλημα της γυμναστικής έχει γίνει ένα από τα πιο αγαπημένα των Ολυμπιακών Αγώνων. Βέβαια, δεν ήταν πάντα έτσι και δεν περιελάμβανε πάντοτε τις ασύμμετρους δοκούς ή την δοκό ισορροπίας. Στους πρώτους Αγώνες περιλαμβάνονταν αγωνίσματα όπως η αναρρίχηση σχοινιών και οι κορίνες (ένα από τα 11 αγωνίσματα γυμναστικής στο πρόγραμμα των Θερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 1904 στο Σαιντ Λούις και η μοναδική φορά που το εν λόγω αγώνισμα έλαβε χώρα σε διοργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων). Όμως, κατά την εξέλιξή του από την αρχαία ελληνική παράδοση στο σύγχρονο ολυμπιακό άθλημα, η γυμναστική συνδυάστηκε πάντα με ιδέες εθνικής υπερηφάνειας και ταυτότητας.
Η προέλευση της γυμναστικής
Οι αρχαίοι Έλληνες αθλητές ασκούσαν συνήθως τις δεξιότητές τους στη γυμναστική όντας γυμνοί. Αυτοί οι πρώτοι γυμναστές εκπαιδευόντουσαν για πόλεμο
Το άθλημα έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα, όπου νεαροί άνδρες υποβάλλονταν σε έντονη σωματική και πνευματική εκπαίδευση και προετοιμάζονταν για τον πόλεμο. Η λέξη προέρχεται από την ελληνική λέξη "γυμνός"-οι νέοι εκπαιδεύονταν γυμνοί, εκτελώντας ασκήσεις εδάφους, άρση βαρών και αγώνες δρόμου.
Για τους Έλληνες, η άσκηση και η μάθηση ήταν κάτι που θεωρούνταν αλληλένδετα -"νους υγιής εν σώματι υγιεί". Ο Αριστοτέλης έγραψε ότι "πρέπει να προηγείται η εκπαίδευση του σώματος από αυτή της ψυχής".
Όμως η γυμναστική, όπως την γνωρίζουμε σήμερα, προέρχεται από μια άλλη εστία διανοουμενισμού και έντονης συζήτησης: την Ευρώπη του 18ου και του 19ου αιώνα. Εκεί, όπως και στην αρχαία Ελλάδα, η φυσική κατάσταση θεωρήθηκε αναπόσπαστο μέρος της ιθαγένειας και του πατριωτισμού. Οι δημοφιλείς γυμναστικές κοινωνίες της εποχής συνδύασαν και τα τρία.
Ο πρώην Πρώσος στρατιώτης Friedrich Ludwig Jahn -αργότερα έγινε γνωστός ως ο "πατέρας της γυμναστικής"- αγκάλιασε τις έννοιες της εθνικής υπερηφάνειας και της εκπαίδευσης της εποχής του Διαφωτισμού. Μετά την εισβολή της Γαλλίας στην Πρωσία, ο Jahn είδε την ήττα των Γερμανών ως εθνική ταπείνωση. Για να ανυψώσει το ηθικό των συμπατριωτών του και να ενώσει τη νεολαία, στράφηκε στην φυσική κατάσταση. Έτσι, δημιούργησε ένα σύστημα γυμναστικής, το "Turnen", και εφηύρε νέο εξοπλισμό για τους μαθητές του, συμπεριλαμβανομένων των παράλληλων και ψηλών δοκών, της δοκού ισορροπίας και του ίππου.
Πώς ο εθνικισμός τροφοδότησε την άνοδο της γυμναστικής
Απογοητευμένος από την ήττα της χώρας του από τον Ναπολέοντα, ο πρώην Πρώσος στρατιώτης Friedrich Ludwig Jahn επινόησε μια μορφή γυμναστικής με την ονομασία Turnen που πίστευε ότι θα αναζωογονήσει τη δύναμη των συμπατριωτών του
Στις αρχές του 1800, οι οπαδοί του Jahn, γνωστοί ως Turner, συνδέθηκαν με κινήσεις παρόμοιες με τη σύγχρονη γυμναστική σε πόλεις σε όλη τη Γερμανία. Δοκίμασαν την ικανότητά τους σε δοκούς ισορροπίας και ίππους, ανέβηκαν σκάλες, κρεμάστηκαν από κρίκους και έκαναν άλματα και άλλες δραστηριότητες.
Στα φεστιβάλ Turner, αντάλλαξαν ιδέες, διαγωνίστηκαν στη γυμναστική και συζήτησαν την πολιτική. Με την πάροδο των χρόνων, μετέφεραν τις ιδέες τους για τη φιλοσοφία, την εκπαίδευση και την φυσική κατάσταση στις ΗΠΑ, όπου τα γυμναστήριά τους έγιναν κρίσιμα κέντρα της κοινωνίας.
Τελικά, οι Turner έγιναν αμερικανική πολιτική δύναμη. Πολλοί είχαν εγκαταλείψει τη χώρα καταγωγής τους επειδή αντιτάχθηκαν στις μοναρχίες της Γερμανίας και επιθυμούσαν την ελευθερία. Ως αποτέλεσμα, ορισμένοι Turner έγιναν ένθερμοι υποστηρικτές της κατάργησης της δουλείας και υποστηρικτές του Λίνκολν. Μάλιστα, κατά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Λίνκολν είχε την προστασία δύο εταιρειών Turner, ενώ οι ίδιοι είχαν δικά τους συντάγματα στον Στρατό της Ένωσης (ή Ομοσπονδιακό).
Εν τω μεταξύ, στα μέσα του 19ου αιώνα, εμφανίστηκε στην Πράγα μια ευρωπαϊκή σέκτα που λάτρευε την φυσική κατάσταση. Όπως και οι Turner, έτσι και το κίνημα Sokol αποτελούνταν από εθνικιστές που πίστευαν ότι οι μαζικές συντονισμένες καλλισθενικές επιδείξεις γυμναστικής θα μπορούσαν να ενώσουν τους Τσέχους. Οι Sokol έγιναν οι πιο δημοφιλείς κοινότητες στην Τσεχοσλοβακία, με ασκήσεις που περιελάμβαναν παράλληλες και οριζόντιες δοκούς και ασκήσεις εδάφους.
Στα φεστιβάλ Turner, αντάλλαξαν ιδέες, διαγωνίστηκαν στη γυμναστική και συζήτησαν την πολιτική. Με την πάροδο των χρόνων, μετέφεραν τις ιδέες τους για τη φιλοσοφία, την εκπαίδευση και την φυσική κατάσταση στις ΗΠΑ, όπου τα γυμναστήριά τους έγιναν κρίσιμα κέντρα της κοινωνίας.
Τελικά, οι Turner έγιναν αμερικανική πολιτική δύναμη. Πολλοί είχαν εγκαταλείψει τη χώρα καταγωγής τους επειδή αντιτάχθηκαν στις μοναρχίες της Γερμανίας και επιθυμούσαν την ελευθερία. Ως αποτέλεσμα, ορισμένοι Turner έγιναν ένθερμοι υποστηρικτές της κατάργησης της δουλείας και υποστηρικτές του Λίνκολν. Μάλιστα, κατά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Λίνκολν είχε την προστασία δύο εταιρειών Turner, ενώ οι ίδιοι είχαν δικά τους συντάγματα στον Στρατό της Ένωσης (ή Ομοσπονδιακό).
Εν τω μεταξύ, στα μέσα του 19ου αιώνα, εμφανίστηκε στην Πράγα μια ευρωπαϊκή σέκτα που λάτρευε την φυσική κατάσταση. Όπως και οι Turner, έτσι και το κίνημα Sokol αποτελούνταν από εθνικιστές που πίστευαν ότι οι μαζικές συντονισμένες καλλισθενικές επιδείξεις γυμναστικής θα μπορούσαν να ενώσουν τους Τσέχους. Οι Sokol έγιναν οι πιο δημοφιλείς κοινότητες στην Τσεχοσλοβακία, με ασκήσεις που περιελάμβαναν παράλληλες και οριζόντιες δοκούς και ασκήσεις εδάφους.
Η γυμναστική στους Ολυμπιακούς Αγώνες
Γυναίκες από το Hannoversche Musterturnschule στο Αννόβερο σε ένα φεστιβάλ Turner στην Κολωνία το 1928
Με τους Turner και τους Sokol, η γυμναστική αύξησε τη δημοτικότητά της. Μέχρι το 1881, το διεθνές ενδιαφέρον για το άθλημα είχε αυξηθεί τόσο που ιδρύθηκε η Διεθνής Ομοσπονδία Γυμναστικής (στα γαλλικά, Fédération Internationale de Gymnastique, FIG)).
Κατά τη διάρκεια των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων το 1896, η γυμναστική ήταν ψηλά στη λίστα των δραστηριοτήτων του Πιέρ ντε Κουμπερντέν. 71 αθλητές (εκ των οποίων οι 52 ήταν Έλληνες), όλοι άντρες, από 9 χώρες συμμετείχαν σε 8 αγωνίσματα γυμναστικής (τα ατομικά Άλμα, Αναρρίχηση επί κάλω (σε σχοινί), Δίζυγο, Κρίκοι, Μονόζυγο και Πλάγιος Ίππος, ενώ υπήρχαν και δύο ομαδικά, το Δίζυγο και το Μονόζυγο) που διεξήχθησαν το διήμερο 9 και 10 Απριλίου. Η Γερμανία κέρδισε πέντε πρώτες θέσεις, τρεις δεύτερες και δύο τρίτες, δεύτερη ήρθε η Ελλάδα με έξι θέσεις (από δύο σε κάθε κατηγορία) και ακολούθησε η Ελβετία με τρεις (μια πρώτη και δύο δεύτερες) -την εποχή των Αγώνων, οι νικητές έπαιρναν ασημένιο μετάλλιο, οι δεύτεροι χάλκινο, ενώ οι τρίτοι τίποτα.
Κατά τη διάρκεια των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων το 1896, η γυμναστική ήταν ψηλά στη λίστα των δραστηριοτήτων του Πιέρ ντε Κουμπερντέν. 71 αθλητές (εκ των οποίων οι 52 ήταν Έλληνες), όλοι άντρες, από 9 χώρες συμμετείχαν σε 8 αγωνίσματα γυμναστικής (τα ατομικά Άλμα, Αναρρίχηση επί κάλω (σε σχοινί), Δίζυγο, Κρίκοι, Μονόζυγο και Πλάγιος Ίππος, ενώ υπήρχαν και δύο ομαδικά, το Δίζυγο και το Μονόζυγο) που διεξήχθησαν το διήμερο 9 και 10 Απριλίου. Η Γερμανία κέρδισε πέντε πρώτες θέσεις, τρεις δεύτερες και δύο τρίτες, δεύτερη ήρθε η Ελλάδα με έξι θέσεις (από δύο σε κάθε κατηγορία) και ακολούθησε η Ελβετία με τρεις (μια πρώτη και δύο δεύτερες) -την εποχή των Αγώνων, οι νικητές έπαιρναν ασημένιο μετάλλιο, οι δεύτεροι χάλκινο, ενώ οι τρίτοι τίποτα.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, η γυμναστική μετατράπηκε σε ένα άθλημα με όρους, με τυποποιημένη βαθμολογία και αγώνες. Χωρίστηκε σε δύο τμήματα: την καλλιτεχνική γυμναστική, η οποία περιλαμβάνει το έδαφος, το άλμα, τον πλάγιο ίππο, το μονόζυγο, το δίζυγο και τους κρίκους για τους άντρες και το έδαφος, το άλμα, τους ασύμμετρους ζυγούς και τη δοκό ισορροπίας για τις γυναίκες, και την ρυθμική γυμναστική, η οποία περιλαμβάνει όργανα όπως στεφάνες, μπάλες και κορδέλες. Το 1928, οι γυναίκες διαγωνίστηκαν για πρώτη φορά στην Ολυμπιακή γυμναστική.
Αντιπαλότητες του Ψυχρού Πολέμου
Η Ρουμάνα Νάντια Κομανέτσι έγινε η πρώτη αθλήτρια που κέρδισε το τέλειο 10 στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1976
Μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, η Ολυμπιακή γυμναστική ήταν σε παρακμή και οι αξιωματούχοι πρότειναν τον περιορισμό του αθλήματος. Στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου, οι ΕΣΣΔ είδαν μια ευκαιρία σε ένα παρακμάζον άθλημα. Δεδομένου ότι δεν υπήρχαν ισχυροί δυτικοί ανταγωνιστές, οι Σοβιετικοί πίστευαν ότι μπορούσαν να κυριαρχήσουν και άρχισαν να επενδύουν στη γυμναστική.
Όταν το διεθνές κοινό συνειδητοποίησε ότι μια ομάδα αθλητών σούπερ σταρ εκπαιδεύτηκε πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα, άρχισαν να προσέχουν ανθρώπους όπως η Ρουμάνα Νάντια Κομανέτσι, η γυμνάστρια που εξέπληξε τον κόσμο κερδίζοντας το πρώτο τέλειο 10 που απονεμήθηκε ποτέ σε μια γυναίκα αθλήτρια το 1976. Στο αποκορύφωμά του, το Ανατολικό Μπλοκ κέρδισε το 99% όλων των γυμναστικών Ολυμπιακών μεταλλίων στις γυναίκες, προωθώντας ένα νέο κύμα εθνικιστικού ανταγωνισμού καθώς οι δυτικές χώρες άρχισαν να επενδύουν στο άθλημα.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ήταν ένα πεδίο για αντιπαλότητες κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Το 1980, οι ΗΠΑ και 65 ακόμη χώρες μποϊκοτάρισαν τους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες που διεξήχθησαν στη Μόσχα για να διαμαρτυρηθούν για την εισβολή των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν. Η Σοβιετική Ένωση αντέδρασε με το δικό της μποϊκοτάζ το 1984, δίνοντας στις ΗΠΑ ευκαιρία για να αναδειχτούν οι δικές της Ολυμπιακές ομάδες γυμναστικής. Εκείνη τη χρονιά, οι ΗΠΑ κατέκτησαν το πρώτο ολυμπιακό χρυσό μετάλλιο με την ανδρική ομάδα γυμναστικής, το πρώτο χρυσό μετάλλιο με τη Mary Lou Retton και μερικά ακόμα χρυσά.
Έκτοτε, οι ΗΠΑ και τα πρώην σοβιετικά έθνη συνέχισαν την αντιπαλότητά τους (η Ρωσία κατέχει την κορυφαία κατάταξη γυμναστικής όλων των εποχών με 182 μετάλλια μέχρι σήμερα, ενώ οι ΗΠΑ ακολουθούν 114).
Τα σκάνδαλα
Η γυμναστική ενθάρρυνε την εθνική ενότητα και γιόρτασε τη φυσική τελειότητα. Με τεράστιο όμως κόστος για τους αθλητές. Η πειθαρχία για την οποία επαινείται το άθλημα προσφέρεται για καταχρηστικές μεθόδους προπόνησης, και το άθλημα έχει επικριθεί για εύνοια σε εξαιρετικά νέους συμμετέχοντες.
Και κάπου εδώ έρχονται τα σκάνδαλα.
Οι φήμες για ντόπινγκ που έχει εγκριθεί από το κράτος πλήττουν εδώ και χρόνια την πρώην Σοβιετική Ένωση και την Ρωσία. Επί του παρόντος, και έως το 2022, απαγορεύεται στους Ρώσους αθλητές να χρησιμοποιούν το όνομα, τη σημαία ή τον ύμνο της χώρας τους σε όλα τα ολυμπιακά αθλήματα λόγω τεκμηριωμένων περιπτώσεων μη συμμόρφωσης με τους κανόνες ντόπινγκ.
Το 2016, ο Larry Nassar, ο γιατρός της Ολυμπιακής ομάδας γυμναστικής των ΗΠΑ, το διοικητικό όργανο των Αμερικανών γυμναστών, κατηγορήθηκε για σεξουαλική επίθεση σε έναν παιδί. Τους επόμενους μήνες, ένα σκάνδαλο αποκάλυψε τον παρασκήνιο του κόσμου της γυμναστικής, εκθέτοντας μια κουλτούρα λεκτικής, συναισθηματικής, σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης και υποταγής. Περισσότεροι από 150 γυμναστές κατέθεσαν κατά την ακρόαση καταδίκης του Nassar, ο οποίος, το 2017, καταδικάστηκε σε 60 χρόνια φυλάκισης σε ομοσπονδιακή φυλακή.
Το 2016, ο Larry Nassar, ο γιατρός της Ολυμπιακής ομάδας γυμναστικής των ΗΠΑ, το διοικητικό όργανο των Αμερικανών γυμναστών, κατηγορήθηκε για σεξουαλική επίθεση σε έναν παιδί. Τους επόμενους μήνες, ένα σκάνδαλο αποκάλυψε τον παρασκήνιο του κόσμου της γυμναστικής, εκθέτοντας μια κουλτούρα λεκτικής, συναισθηματικής, σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης και υποταγής. Περισσότεροι από 150 γυμναστές κατέθεσαν κατά την ακρόαση καταδίκης του Nassar, ο οποίος, το 2017, καταδικάστηκε σε 60 χρόνια φυλάκισης σε ομοσπονδιακή φυλακή.
Η κληρονομιά
Η γυμναστική δεν αποτελεί πλέον μέρος ενός ευρύτερου πολιτικού κινήματος που περιλαμβάνει τον εθνικισμό και την κοινωνική ενότητα. Η δημοτικότητά της όμως -και ο ρόλος της στην εθνική υπερηφάνεια- αντέχει.
Η γυμναστική δεν αποτελεί πλέον μέρος ενός ευρύτερου πολιτικού κινήματος που περιλαμβάνει τον εθνικισμό και την κοινωνική ενότητα. Η δημοτικότητά της όμως -και ο ρόλος της στην εθνική υπερηφάνεια- αντέχει.
από: national geographic
Από το 3otiko
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου