Σαν σήμερα το 1893: Το «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν» του Χαρίλαου Τρικούπη

 Σαν σήμερα, στις 10 Δεκεμβρίου 1893, η Ελλάδα κηρύσσει πτώχευση

Σαν σήμερα, στις 10 Δεκεμβρίου 1893, η Ελλάδα κηρύσσει πτώχευση. Ο Χαρίλαος Τρικούπης δηλώνει στη Βουλή: «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν».

Η φράση “Δυστυχώς επτωχεύσαμεν” αποτελεί μια ιστορική αναφορά που αποδίδεται στον πρωθυπουργό της Ελλάδας, Χαρίλαο Τρικούπη. Ο Τρικούπης λέγεται πως χρησιμοποίησε τη φράση σε ομιλία του στη Βουλή στις 10 Δεκεμβρίου του 1893, αναφερόμενος στην

οικονομική κατάσταση του κράτους και την αδυναμία του να αποπληρώσει το δημόσιο χρέος του.

Η Κυβέρνησή του κήρυξε πτώχευση, η οποία και επέφερε την επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου σε βάρος της Ελλάδας. Έκτοτε, η φράση αυτή χρησιμοποιείται για να δηλώσει αποτυχία, τόσο για οικονομικά θέματα όσο και για γενικότερους λόγους.

Αν και θεωρείται πως η φράση λέχθηκε από το βήμα της Βουλής, αμφισβητείται πως χρησιμοποιήθηκε από τον Τρικούπη στην ομιλία του, καθώς από τα πρακτικά της Βουλής δεν προκύπτει κάτι τέτοιο. Διάφορες άλλες μαρτυρίες, (όπως η μαρτυρία του Ανδρέα Συγγρού στα Απομνημονεύματά του, που αναφέρει πως άκουσε εκείνη την μέρα τον Τρικούπη να προφέρει την φράση στην ομιλία του), αναφέρουν πως η φράση ελέχθη κανονικά από αυτόν, αλλά χωρίς να είναι ξεκάθαρο αν ειπώθηκε στη Βουλή ή εκτός αυτής.

Στη πραγματικότητα η φράση αυτή λέχθηκε από τον Χ. Τρικούπη την παραπάνω ημερομηνία από του βήματος της Βουλής (Παλαιά Βουλή), όχι όμως απευθυνόμενος προς το Σώμα της Βουλής ως επίσημη διακήρυξη, αλλά “εν τη ρύμη του λόγου” του, αναφέροντας “εν παρόδω” στις αναγκαίες προς τους δανειστές διαπραγματεύσεις, που πίεζαν απροκάλυπτα τον οικονομικό έλεγχο της Ελλάδας, “ότι πρέπει να λαλήσωμεν προς αυτούς επτωχεύσαμεν δυστυχώς κ.λπ.

Η αντιπολίτευση όμως εκμεταλλευόμενη κομματικά τη φράση αυτή παράστησε τον πρωθυπουργό να κηρύσσει με αυτήν επίσημα από του βήματος της Βουλής τη χρεωκοπία της Ελλάδας. Τη θέση αυτή υιοθέτησαν και όλα σχεδόν τα έντυπα της εποχής σε σημείο που να δημιουργήσουν ακόμα και απογοητευτική εντύπωση στους οπαδούς του Χ. Τρικούπη. Η προπαγάνδα αυτή το πόσο ευνόησε υπέρμετρα την τότε αντιπολίτευση διαφαίνεται από τον ειρωνικό σκωπτικό χαρακτήρα που αποδόθηκε σ΄ αυτήν και που χρησιμοποιήθηκε ομοίως μυριάδες φορές με συνέπεια να παραμείνει ιστορική μέχρι σήμερα.

Τα αίτια της πτώχευσης

Η Ελλάδα δεν περνούσε και τις καλύτερες ημέρες της ιστορίας της με τον Χαρίλαο Τρικούπη να έχει επιστρέψει στην εξουσία το Μάιο του 1892.  Από το βήμα της Βουλής ο πρωθυπουργός δηλώνει ότι το κράτος αδυνατεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του προς τα εξωτερικά δάνεια. Τα εσωτερικά δάνεια θα έπρεπε να πληρώνονταν για να μη χρεοκοπήσουν οι ελληνικές τράπεζες. Η χώρα από το 1879 ως και το 1890 είχε υπογράψει οκτώ εξωτερικά και πέντε εσωτερικά δάνεια, την ίδια ώρα που παράλληλα ξεσπούσε η σταφιδική κρίση. Η κατάσταση ομολογουμένως ήταν ιδιαίτερα δύσκολη.

Η νέα κυβέρνηση υπό το Χαρίλαο Τρικούπη, η οποία είχε εκλεγεί τον Μάιο του 1892, παρουσιάστηκε στη Βουλή με ένα σκληρό πρόγραμμα περικοπών στις δημόσιες δαπάνες και με μέτρα αυστηρής λιτότητας (π.χ. έμμεσοι φόροι). Το γεγονός αυτό στάθηκε αιτία ο Τύπος να τον αποκαλέσει «Φορομπήκτη», «Πετρέλαιο» «Ξένο», «Άγγλο», «Εγγλέζικο Κεφάλι» και «Μυλόρδο», προσωνύμια της εποχής που τα εκμεταλλεύτηκαν με τον καλύτερο τρόπο οι πολιτικοί του αντίπαλοι.

Ο Χαρίλαος Τρικούπης είχε ένα ιδιαίτερα φιλόδοξο πρόγραμμα δημοσίων έργων και εκσυγχρονισμού το οποίο είχε χρηματοδοτηθεί από δάνεια κατά την διάρκεια της περιόδου 1880-1890, και τα όποια έληγαν τότε. Προσπάθησε με πολλούς τρόπους να βρει λύση και τελικά πήρε την απόφαση της αναχρηματοδότησης των παλαιότερων δανείων. Με ποιο τρόπο; Ζητώντας νέο δάνειο από την Αγγλία. Μάλιστα από το συγκεκριμένο δάνειο θα εξαρτιόνταν και η εκτέλεση ή όχι του κρατικού προϋπολογισμού για το 1893. Η Ελλάδα λόγω των συνεχόμενων δανείων που είχε λάβει δεν είχε και το καλύτερο όνομα στο εξωτερικό.

Οι όροι, των δανειστών ήταν ιδιαίτερα επαχθείς εξαιτίας των συσσωρευμένων ελληνικών χρεών και της αρνητικής πορείας των ομολόγων των προηγούμενων δανείων. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι οι τόκοι των δανείων αυτών έφτασαν και το 30% της συνολικής τους αξίας. Και μέσα σε όλα αυτά υπήρχε και ο όρος ότι το δάνειο θα έπρεπε να μην εγκριθεί από τη Βουλή, αλλά απευθείας με βασιλικό διάταγμα το οποίο και θα υπέγραφε ο βασιλιάς Γεώργιος.

 

Η αντίδραση από την αντιπολίτευση ήταν έντονη. Ο Δηλιγιάνννης προέβαλλε πολλές ενστάσεις έχοντας για επιχείρημα ότι ο συγκεκριμένος δανεισμός θα αναιρούσε την εθνική κυριαρχία της χώρας μας και, εν ολίγοις, θα την ταπείνωνε. Πολλές ήταν οι αντιδράσεις και τα σχόλια του Τύπου της εποχής, από τους πολίτες, αλλά και από επιχειρηματίες που εξυπηρετούσαν γαλλικά συμφέροντα. Η κατάσταση που είχε διαμορφωθεί οδήγησε το βασιλιά στην απόφαση να μην αναλάβει την ευθύνη και έτσι δεν υπέγραψε το διάταγμα.

Αυτό στάθηκε και η αιτία να παραιτηθεί η κυβέρνηση Τρικούπη και η ελληνική Βουλή κηρύσσει χρεοστάσιο το 1893. Ως άμεσο απότοκο της κρατικής πτώχευσης, η Ελλάδα θα τεθεί υπό Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο, ο οποίος επέβαλε μονοπώλιο στο οινόπνευμα, τα σπίρτα και άλλα αγαθά, με τις επιπτώσεις της πολιτικής του να διαρκούν ακόμα και μέχρι την είσοδο της Ελλάδας στην ΕΟΚ.

Από το pentapostagma